جنگ كاوس با شاه مازندران

          چو آگاهى آمد بكاوس شاه            كه تنگ اندر آمد ز ديوان سپاه‏

         بفرمود تا رستم زال زر            نخستين بران كينه بندد كمر

         بطوس و بگودرز كشوادگان            بگيو و بگرگين آزادگان‏

         بفرمود تا لشكر آراستند            سنان و سپرها بپيراستند

         سراپرده شهريار و سران            كشيدند بر دشت مازندران‏

         ابر ميمنه طوس نوذر بپاى            دل كوه پر ناله كرّ ناى‏

         چو گودرز كشواد بر ميسره            شده كوه آهن زمين يك سره‏

         سپهدار كاوس در قلبگاه            ز هر سو رده بر كشيده سپاه‏

         بپيش سپاه اندرون پيل تن            كه در جنگ هرگز نديدى شكن‏

         يكى نامدارى ز مازندران            بگردن برآورده گرز گران‏

         كه جويان بدش نام و جوينده بود            گراينده گرز و گوينده بود

         بدستورى شاه ديوان برفت            به پيش سپهدار كاوس تفت‏

         همى جوشن اندر تنش بر فروخت            همى تفّ تيغش زمين را بسوخت‏

         بيامد بايران سپه برگذشت            بتوفيد از آواز او كوه و دشت‏

         همى گفت با من كه جويد نبرد            كسى كو بر انگيزد از آب گرد

         نشد هيچكس پيش جويان برون            نه رگشان بجنبيد در تن نه خون‏

         بآواز گفت آن زمان شهريار            بگردان هشيار و مردان كار

         كه زين ديوتان سر چرا خيره شد            از آواز او رويتان تيره شد

         ندادند پاسخ دليران بشاه            ز جويان بپژمرد گفتى سپاه‏

         يكى بر گراييد رستم عنان            بر شاه شد تاب داده سنان‏

         كه دستور باشد مرا شهريار            شدن پيش اين ديو ناسازگار

         بدو گفت كاوس كين كار تست            از ايران نخواهد كس اين جنگ جست‏

         چو بشنيد ازو اين سخن پهلوان            بيامد بكردار شير ژيان‏

         بر انگيخت رخش دلاور ز جاى            بچنگ اندرون نيزه سرگراى‏

         بآورد گه رفت چون پيل مست            يكى پيل زير اژدهايى بدست‏

         عنان را بپيچيد و بر خاست گرد            ز بانگش بلرزيد دشت نبرد

         بجويان چنين گفت كاى بد نشان            بيفگنده نامت ز گردنكشان‏

         كنون بر تو بر جاى بخشايش است            نه هنگام آورد و آرامش است‏

         بگريد ترا آنك زاينده بود            فزاينده بود ار گزاينده بود

         بدو گفت جويان كه ايمن مشو            ز جويان و از خنجر سر در و

         كه اكنون بدرّد جگر مادرت            بگريد بدين جوشن و مغفرت‏

         چو آواز جويان برستم رسيد            خروشى چو شير ژيان بركشيد

         پس پشت او اندر آمد چو گرد            سنان بر كمربند او راست كرد

         بزد نيزه بر بند درع و زره            زره را نماند ايچ بند و گره‏

         ز زينش جدا كرد و برداشتش            چو بر بابزن مرغ برگاشتش‏

         بينداخت از پشت اسپش بخاك            دهان پر ز خون و زره چاك چاك‏

         دليران و گردان مازندران            بخيره فرو ماندند اندران‏

         سپه شد شكسته دل و زرد روى            بر آمد ز آوردگه گفت و گوى‏

         بفرمود سالار مازندران            بيك سر سپاه از كران تا كران‏

         كه يك سر بتازيد و جنگ آوريد            همه رسم و راه پلنگ آوريد

         بر آمد ز هر دو سپه بوق و كوس            هوا نيلگون شد زمين آبنوس‏

         چو برق درخشنده از تيره ميغ            همى آتش افروخت از گرز و تيغ‏

         هوا گشت سرخ و سياه و بنفش            ز بس نيزه و گونه گونه درفش‏

         زمين شد بكردار درياى قير            همه موجش از خنجر و گرز و تير

         دوان بادپايان چو كشتى بر آب            سوى غرق دارند گويى شتاب‏

         همى گرز باريد بر خود و ترگ            چو باد خزان بارد از بيد برگ‏

         بيك هفته دو لشكر نامجوى            بروى اندر آورده بودند روى‏

         بهشتم جهاندار كاوس شاه            ز سر بر گرفت آن كيانى كلاه‏

         بپيش جهاندار گيهان خداى            بيامد همى بود گريان بپاى‏

         ازان پس بماليد بر خاك روى            چنين گفت كاى داور راست گوى‏

         برين نرّه ديوان بى‏بيم و باك            تويى آفريننده آب و خاك‏

         مرا ده تو پيروزى و فرّهى             بمن تازه كن تخت شاهنشهى‏

         بپوشيد ازان پس بمغز سرش            بيامد بر نامور لشكرش‏

         خروش آمد و ناله كرّ ناى            بجنبيد چون كوه لشكر ز جاى‏

         سپهبد بفرمود تا گيو و طوس            به پشت سپاه اندر آرند كوس‏

         چو گودرز با زنگه شاوران            چو رهّام و گرگين جنگ آوران‏

         گرازه همى شد بسان گراز            درفشى بر افراخته هفت ياز

         چو فرهاد و خرّاد و برزين و گيو            برفتند با نامداران نيو

         تهمتن بقلب اندر آمد نخست            زمين را بخون دليران بشست‏

         چو گودرز كشواد بر ميمنه            سليح و سپه برد و كوس و بنه‏

         ازان ميمنه تا بدان ميسره            بشد گيو چون گرگ پيش بره‏

         ز شبگير تا تيره شد آفتاب            همى خون بجوى اندر آمد چو آب‏

         ز چهره بشد شرم و آيين مهر            همى گرز باريد گفتى سپهر

         ز كشته بهر جاى بر توده گشت            گياها بمغز سر آلوده گشت‏

         چو رعد خروشنده شد بوق و كوس            خور اندر پس پرده آبنوس‏

         ازان سو كه بد شاه مازندران            بشد پيل تن با سپاهى گران‏

         زمانى نكرد او يله جاى خويش            بيفشارد بر كينه گه پاى خويش‏

         چو ديوان و پيلان پرخاش جوى            بروى اندر آورده بودند روى‏

         جهانجوى كرد از جهاندار ياد            سنان‏دار نيزه بدارنده داد

         بر آهيخت گرز و برآورد جوش            هوا گشت از آواز او پر خروش‏

         بر آورد آن گرد سالاركش            نه با ديو جان و نه با پيل هش‏

         فگنده همه دشت خرطوم پيل            همه كشته ديدند بر چند ميل‏

         ازان پس تهمتن يكى نيزه خواست            سوى شاه مازندران تاخت راست‏

         چو بر نيزه رستم افگند چشم            نماند ايچ با او دليرى و خشم‏

         يكى نيزه زد بر كمربند اوى            ز گبر اندر آمد بپيوند اوى‏

         شد از جادويى تنش يك لخت كوه            از ايران برو بر نظاره گروه‏

         تهمتن فرو ماند اندر شگفت            سنان‏دار نيزه بگردن گرفت‏

         رسيد اندر آن جاى كاوس شاه            ابا پيل و كوس و درفش و سپاه‏

         برستم چنين گفت كاى سرفراز            چه بودت كه ايدر بماندى دراز

         بدو گفت رستم كه چون رزم سخت            ببود و بيفروخت پيروز بخت‏

         مرا ديد چون شاه مازندران            بگردن برآورده گرز گران‏

         برخش دلاور سپردم عنان            زدم بر كمربند گبرش سنان‏

         گمانم چنان بد كه او شد نگون            كنون آيد از كوهه زين برون‏

         برين گونه شد سنگ در پيش من            نبود آگه از راى كم بيش من‏

         برين گونه خارا يكى كوه گشت            ز جنگ و ز مردى بى‏اندوه گشت‏

         بلشكرگهش برد بايد كنون            مگر كايد از سنگ خارا برون‏

         ز لشكر هر آن كس كه بد زورمند            بسودند چنگ آزمودند بند

         نه برخاست از جاى سنگ گران            ميان اندرون شاه مازندران‏

         گو پيل تن كرد چنگال باز            بران آزمايش نبودش نياز

         بران گونه آن سنگ را بر گرفت            كزو ماند لشكر سراسر شگفت‏

         پياده همى رفت بر كتف كوه            خروشان پس پشت او در گروه‏

         ابر كردگار آفرين خواندند            برو زرّ و گوهر بر افشاندند

         به پيش سراپرده شاه برد            بيفگند و ايرانيان را سپرد

         بدو گفت ار ايدونك پيدا شوى            بگردى ازين تنبل و جادوى‏

         و گرنه به گرز و بتيغ و تبر            ببرّم همه سنگ را سر بسر

         چو بشنيد شد چون يكى پاره ابر            بسر برش پولاد و بر تنش گبر

         تهمتن گرفت آن زمان دست اوى            بخنديد و زى شاه بنهاد روى‏

         چنين گفت كاوردم ان لخت كوه            ز بيم تبر شد بچنگم ستوه‏

         برويش نگه كرد كاوس شاه            نديدش سزاوار تخت و كلاه‏

         و زان رنجهاى كهن ياد كرد            دلش خسته شد سر پر از باد كرد

         بدژخيم فرمود تا تيغ تيز            بگيرد كند تنش را ريز ريز

         بلشكرگهش كس فرستاد زود            بفرمود تا خواسته هرچ بود

         ز گنج و ز تخت و ز در و گهر            ز اسپ و سليح و كلاه و كمر

         نهادند هر جاى چون كوه كوه            برفتند لشكر همه هم گروه‏

         سزاوار هر كس ببخشيد گنج            بويژه كسى كش فزون بود رنج‏

         ز ديوان هر آن كس كه بد ناسپاس            و ز ايشان دل انجمن پر هراس‏

         بفرمودشان تا بريدند سر            فگندند جايى كه بد رهگذر

         و ز آن پس بيامد بجاى نماز            همى گفت با داور پاك راز

         بيك هفته بر پيش يزدان پاك            همى با نيايش بپيمود خاك‏

         بهشتم در گنجها كرد باز            ببخشيد بر هر كه بودش نياز

         همى گشت يك هفته زين گونه نيز            ببخشيد آن را كه بايست چيز

         سيم هفته چون كارها گشت راست            مى و جام ياقوت و ميخواره خواست‏

         بيك هفته با ويژگان مى بچنگ            بمازندران كرد زان پس درنگ‏

         تهمتن چنين گفت با شهريار            كه هر گونه مردم آيد بكار

         مرا اين هنرها ز اولاد خاست            كه بر هر سويى راه بنمود راست‏

         بمازندران دارد اكنون اميد            چنين دادمش راستى را نويد

         كنون خلعت شاه بايد نخست            يكى عهد و مهرى بروبر درست‏

         كه تا زنده باشد بمازندران            پرستش كنندش همه مهتران‏

         چو بشنيد گفتار خسرو پرست            ببر زد جهاندار بيدار دست‏

         ز مازندران مهتران را بخواند            ز اولاد چندى سخنها براند

         سپرد آن زمان تخت شاهى بدوى            و زان جا سوى پارس بنهاد روى‏