خوان پنجم گرفتار شدن اولاد به دست رستم

          و زان جا سوى راه بنهاد روى            چنانچون بود مردم راه جوى‏

         همى رفت پويان بجايى رسيد            كه اندر جهان روشنايى نديد

         شب تيره چون روى زنگى سياه            ستاره نه پيدا نه خورشيد و ماه‏

         تو خورشيد گفتى ببند اندرست            ستاره بخم كمند اندرست‏

         عنان رخش را داد و بنهاد روى            نه افراز ديد از سياهى نه جوى‏

         و زان جا سوى روشنايى رسيد            زمين پرنيان ديد و يك سر خويد

         جهانى ز پيرى شده نوجوان            همه سبزه و آبهاى روان‏

         همه جامه بر برش چون آب بود            نيازش به آسايش و خواب بود

         برون كرد ببر بيان از برش            بخوى اندرون غرقه بد مغفرش‏

         بگسترد هر دو بر آفتاب            بخواب و بآسايش آمد شتاب‏

         لگام از سر رخش بر داشت خوار            رها كرد بر خويد در كشتزار

         بپوشيد چون خشك شد خود و ببر            گيا كرد بستر بسان هژبر

         بخفت و بياسود از رنج تن            هم از رخش غم بد هم از خويشتن‏

         چو در سبزه ديد اسپ را دشتوان            گشاده زبان سوى او شد دوان‏

         سوى رستم و رخش بنهاد روى            يكى چوب زد گرم بر پاى اوى‏

         چو از خواب بيدار شد پيل تن            بدو دشتوان گفت كاى اهرمن‏

         چرا اسپ بر خويد بگذاشتى            بر رنج نابرده برداشتى‏

         ز گفتار او تيز شد مرد هوش            بجست و گرفتش يكايك دو گوش‏

         بيفشرد و بركند هر دو ز بن            نگفت از بد و نيك با او سخن‏

         سبك دشتبان گوش را بر گرفت            غريوان و مانده ز رستم شگفت‏

         بدان مرز اولاد بد پهلوان            يكى نامجوى دلير و جوان‏

         بشد دشتبان پيش او با خروش            پر از خون بدستش گرفته دو گوش‏

         بدو گفت مردى چو ديو سياه            پلنگينه جوشن از آهن كلاه‏

         همه دشت سرتاسر آهرمنست            و گر اژدها خفته بر جوشنست‏

         برفتم كه اسپش برانم ز كشت            مرا خود به اسپ و بكشته نهشت‏

         مرا ديد بر جست و يافه نگفت            دو گوشم بكند و همانجا بخفت‏

         چو بشنيد اولاد برگشت زود            برون آمد از درد دل همچو دود

         كه تا بنگرد كو چه مردست خود            ابا او ز بهر چه كردست بد

         همى گشت اولاد در مرغزار            ابا نامداران ز بهر شكار

         چو از دشتبان اين شگفتى شنيد            بنخچيرگه بر پى شير ديد

         عنان را بتابيد با سركشان            بدان سو كه بود از تهمتن نشان‏

         چو آمد بتنگ اندرون جنگجوى            تهمتن سوى رخش بنهاد روى‏

         نشست از بر رخش و رخشنده تيغ            كشيد و بيامد چو غرنده ميغ‏

         بدو گفت اولاد نام تو چيست            چه مردى و شاه و پناه تو كيست‏

         نبايست كردن برين ره گذر            ره نرّه ديوان پر خاشخر

         چنين گفت رستم كه نام من ابر            اگر ابر باشد بزور هژبر

         همه نيزه و تيغ بار آورد            سران را سر اندر كنار آورد

         بگوش تو گر نام من بگذرد            دم و جان و خون و دلت بفسرد

         نيامد بگوشت بهر انجمن            كمند و كمان گو پيل تن‏

         هران مام كو چون تو زايد پسر            كفن دوز خوانيمش ار مويه‏گر

         تو با اين سپه پيش من رانده‏اى            همى گوز بر گنبد افشانده‏اى‏

         نهنگ بلا بر كشيد از نيام            بياويخت از پيش زين خم خام‏

         چو شير اندر آمد ميان بره            همه رزمگه شد ز كشته خره‏

         بيك زخم دو دو سر افگند خوار            همى يافت از تن بيك تن چهار

         سران را ز زخمش بخاك آوريد            سر سركشان زير پى گستريد

         در و دشت شد پر ز گرد سوار            پراگنده گشتند بر كوه و غار

         همى گشت رستم چو پيل دژم            كمندى بباز و درون شصت خم‏

         به اولاد چون رخش نزديك شد            بكردار شب روز تاريك شد

         بيفگند رستم كمند دراز            بخم اندر آمد سر سرفراز

         از اسپ اندر آمد دو دستش ببست            بپيش اندر افگند و خود بر نشست‏

         بدو گفت اگر راست گويى سخن            ز كژّى نه سر يابم از تو نه بن‏

         نمايى مرا جاى ديو سپيد            همان جاى پولادغندى و بيد

         بجايى كه بستست كاوس كى            كسى كين بديها فگندست پى‏

         نمايى و پيدا كنى راستى            نيارى بكار اندرون كاستى‏

         من اين تخت و اين تاج و گرز گران            بگردانم از شاه مازندران‏

         تو باشى برين بوم و بر شهريار            ار ايدونك كژّى نيارى بكار

         بدو گفت اولاد دل را ز خشم            بپرداز و بگشاى يكباره چشم‏

         تن من مپرداز خيره ز جان            بيابى ز من هرچ خواهى همان‏

         ترا خانه بيد و ديو سپيد            نمايم من اين را كه دادى نويد

         بجايى كه بستست كاوس شاه            بگويم ترا يك بيك شهر و راه‏

         از ايدر بنزديك كاوس كى            صد افگنده بخشيده فرسنگ پى‏

         و زان جا سوى ديو فرسنگ صد            بيايد يكى راه دشوار و بد

         ميان دو صد چاهسارى شگفت            به پيمانش اندازه نتوان گرفت‏

         ميان دو كوهست اين هول جاى            نپرّيد بر آسمان بر هماى‏

         ز ديوان جنگى ده و دو هزار            بشب پاسبانند بر چاهسار

         چو پولادغندى سپهدار اوى            چو بى‏دست و سنجه نگهدار اوى‏

         يكى كوه يابى مر او را بتن            بر و كتف و يالش بود ده رسن‏

         ترا با چنين يال و دست و عنان            گذارنده گرز و تيغ و سنان‏

         چنين برز و بالا و اين كاركرد            نه خوب است با ديو جستن نبرد

         كزو بگذرى سنگلاخست و دشت            كه آهو بران ره نيارد گذشت‏

         چو زو بگذرى رود آبست پيش            كه پهناى او بر دو فرسنگ بيش‏

         كنارنگ ديوى نگهدار اوى            همه نرّه ديوان بفرمان اوى‏

         و زان روى بزگوش تا نرم پاى            چو فرسنگ سيصد كشيده سراى‏

         ز بزگوش تا شاه مازندران            رهى زشت و فرسنگهاى گران‏

         پراگنده در پادشاهى سوار            همانا كه هستند سيصد هزار

         ز پيلان جنگى هزار و دويست            كزيشان بشهر اندرون جاى نيست‏

         نتابى تو تنها و گر ز آهنى            بسايدت سوهان آهرمنى‏

         چنان لشكرى با سليح و درم            نبينى از يشان يكى را دژم‏

         بخنديد رستم ز گفتار اوى            بدو گفت اگر با منى راه جوى‏

         ببينى كزين يك تن پيل تن            چه آيد بران نامدار انجمن‏

         بنيروى يزدان پيروزگر            ببخت و بشمشير تيز و هنر

         چو بينند تاو بر و يال من            بجنگ اندرون زخم گوپال من‏

         بدرّد پى و پوستشان از نهيب            عنان را ندانند باز از ركيب‏

         ازان سو كجا هست كاوس كى            مرا راه بنماى و بردار پى‏

         نياسود تيره شب و پاك روز            همى راند تا پيش كوه اسپروز

         بدانجا كه كاوس لشكر كشيد            ز ديوان جادو بدو بد رسيد

         چو يك نيمه بگذشت از تيره شب            خروش آمد از دشت و بانگ جلب‏

         بمازندران آتش افروختند            بهر جاى شمعى همى سوختند

         تهمتن باولاد گفت آن كجاست            كه آتش بر آمد همى چپ و راست‏

         در شهر مازندران است گفت            كه از شب دو بهره نيارند خفت‏

         بدان جايگه باشد ارژنگ ديو            كه هزمان برآيد خروش و غريو

خوان نخست شاهنامه – جنگ رخش با شيرى

خوان دوم شاهنامه – يافتن رستم چشمه آب

خوان سوم شاهنامه – جنگ رستم با اژدها

خوان چهارم شاهنامه – كشتن زنى جادو را

خوان ششم شاهنامه – جنگ رستم و ارژنگ ديو

خوان هفتم شاهنامه – كشتن رستم ديو سپيد را