گفتار اندر زادن دختر ايرج‏‏

      

          بر آمد برين نيز يك چندگاه            شبستان ايرج نگه كرد شاه‏

         يكى خوب چهره پرستنده ديد            كجا نام او بود ماه آفريد

         كه ايرج برو مهر بسيار داشت            قضا را كنيزك ازو بار داشت‏

         پرى چهره را بچه بود در نهان            از آن شاد شد شهريار جهان‏

         از آن خوب رخ شد دلش پر اميد            بكين پسر داد دل را نويد

         چو هنگامه زادن آمد پديد            يكى دختر آمد ز ماه آفريد

         جهانى گرفتند پروردنش            بر آمد بناز و بزرگى تنش‏

         مر آن ماه رخ را ز سر تا بپاى            تو گفتى مگر ايرجستى بجاى‏

         چو بر جست و آمدش هنگام شوى            چو پروين شدش روى و چون مشك موى‏

         نيا نام زد كرد شويش پشنگ            بدو داد و چندى بر آمد درنگ‏

   ‏

                       

آگاهى يافتن فريدون از كشته شدن ايرج‏

      

          فريدون نهاده دو ديده براه            سپاه و كلاه آرزومند شاه‏

         چو هنگام برگشتن شاه بود            پدر زان سخن خود كى آگاه بود

         همى شاه را تخت پيروزه ساخت            همى تاج را گوهر اندر نشاخت‏

         پذيره شدن را بياراستند            مى و رود و رامشگران خواستند

         تبيره ببردند و پيل از درش            ببستند آذين بهر كشورش‏

         بزين اندرون بود شاه و سپاه            يكى گرد تيره بر آمد ز راه‏

         هيونى برون آمد از تيره گرد            نشسته برو سوگوارى بدرد

         خروشى بر آورد دل سوگوار            يكى زرّ تابوتش اندر كنار

         بتابوت زر اندرون پرنيان            نهاده سر ايرج اندر ميان‏

         ابا ناله و آه و با روى زرد            بپيش فريدون شد آن شوخ‏مرد

         ز تابوت زر تخته برداشتند            كه گفتار او خوار پنداشتند

         ز تابوت چون پرنيان بركشيد            سر ايرج آمد بريده پديد

         بيافتاد ز اسپ آفريدون بخاك            سپه سربسر جامه كردند چاك‏

         سيه شد رخ و ديدگان شد سپيد            كه ديدن دگرگونه بودش اميد

         چو خسرو بر آن گونه آمد ز راه            چنين بازگشت از پذيره سپاه‏

         دريده درفش و نگونسار كوس            رخ نامداران برنگ آبنوس‏

         تبيره سيه كرده و روى پيل            پراكنده بر تازى اسپانش نيل‏

         پياده سپهبد پياده سپاه            پر از خاك سر بر گرفتند راه‏

         خروشيدن پهلوانان بدرد            كنان گوشت تن را بر آن رادمرد

         برين گونه گردد بما بر سپهر            بخواهد ربودن چو بنمود چهر

         مبر خود بمهر زمانه گمان            نه نيكو بود راستى در كمان‏

         چو دشمنش گيرى نمايدت مهر            و گر دوست خوانى نبينش چهر

          يكى پند گويم ترا من درست            دل از مهر گيتى ببايدت شست‏

         سپه داغ دل شاه با هاى و هوى            سوى باغ ايرج نهادند روى‏

          بروزى كجا جشن شاهان بدى            و زان پيشتر بزمگاهان بدى‏

         فريدون سر شاه‏پور جوان            بيامد ببر بر گرفته نوان‏

         بر آن تخت شاهنشهى بنگريد            سر شاه را نز در تاج ديد

         همان حوض شاهان و سرو سهى            درخت گلفشان و بيد و بهى‏

         تهى ديد از آزادگان جشنگاه            بكيوان بر آورده گرد سياه‏

         همى سوخت باغ و همى خست روى            همى ريخت اشك و همى كند موى‏

         ميان را بزنّار خونين ببست            فكند آتش اندر سراى نشست‏

         گلستانش بر كند و سروان بسوخت            بيكبارگى چشم شادى بدوخت‏

         نهاده سر ايرج اندر كنار            سر خويشتن كرد زى كردگار

         همى گفت كاى داور دادگر            بدين بى‏گنه كشته اندر نگر

         بخنجر سرش كنده در پيش من            تنش خورده شيران آن انجمن‏

         دل هر دو بيداد از آن سان بسوز            كه هرگز نبينند جز تيره روز

         بداغى جگرشان كنى آژده            كه بخشايش آرد بريشان دده‏

         همى خواهم از روشن كردگار            كه چندان زمان يابم از روزگار

         كه از تخم ايرج يكى نامور            بيايد برين كين ببندد كمر

         چو ديدم چنين زان سپس شايدم            اگر خاك بالا بپيمايدم‏

         برين گونه بگريست چندان بزار            همى تا گيا رستش اندر كنار

         زمين بستر و خاك بالين او            شده تيره روشن جهان بين او

         در بار بسته گشاده زبان            همى گفت كاى داور راستان‏

         كس از تاج داران بدين سان نمرد            كه مر دست اين نامبردار گرد

         سرش را بريده بزار اهرمن            تنش را شده كام شيران كفن‏

         خروشى بزارى و چشمى پر آب            ز هر دام و دد برده آرام و خواب‏

         سراسر همه كشورش مرد و زن            بهر جاى كرده يكى انجمن‏

         همه ديده پر آب و دل پر ز خون            نشسته بتيمار و گرم اندرون‏

         همه جامه كرده كبود و سياه            نشسته باندوه در سوگ شاه‏

         چه مايه چنين روز بگذاشتند            همه زندگى مرگ پنداشتند

   ‏

                       

كشته شدن ايرج بر دست برادران‏

      

چو برداشت پرده ز پيش آفتاب            سپيده بر آمد بپالود خواب‏

         دو بيهوده را دل بدان كار گرم            كه ديده بشويند هر دو ز شرم‏

         برفتند هر دو گرازان ز جاى            نهادند سر سوى پرده سراى‏

         چو از خيمه ايرج بره بنگريد            پر از مهر دل پيش ايشان دويد

         برفتند با او بخيمه درون            سخن بيشتر بر چرا رفت و چون‏

         بدو گفت تور ار تو از ما كهى            چرا بر نهادى كلاه مهى‏

         ترا بايد ايران و تخت كيان            مرا بر در ترك بسته ميان‏

         برادر كه مهتر بخاور برنج            بسر بر ترا افسر و زير گنج‏

         چنين بخششى كان جهانجوى كرد            همه سوى كهتر پسر روى كرد

         نه تاج كيان مانم اكنون نه گاه            نه نام بزرگى نه ايران سپاه‏

         چو از تور بشنيد ايرج سخن            يكى پاكتر پاسخ افگند بن‏

         بدو گفت كاى مهتر كام جوى            اگر كام دل خواهى آرام جوى‏

         من ايران نخواهم نه خاور نه چين            نه شاهى نه گسترده روى زمين‏

         بزرگى كه فرجام او تيرگيست            بر آن مهترى بر ببايد گريست‏

         سپهر بلند ار كشد زين تو            سرانجام خشتست بالين تو

         مرا تخت ايران اگر بود زير            كنون گشتم از تاج و از تخت سير

         سپردم شما را كلاه و نگين            بدين روى با من مداريد كين‏

         مرا با شما نيست ننگ و نبرد            روان را نبايد برين رنجه كرد

         زمانه نخواهم بازارتان            اگر دور مانم ز ديدارتان‏

         جز از كهترى نيست آيين من            مباد آز و گردن كشى دين من‏

         چو بشنيد تور از برادر چنين            بابرو ز خشم اندر آورد چنين‏

         نيامدش گفتار ايرج پسند            نبد راستى نزد او ارجمند

         بكرسى بخشم اندر آورد پاى            همى گفت و بر جست هزمان ز جاى‏

         يكايك بر آمد ز جاى نشست            گرفت آن گران كرسى زر بدست‏

         بزد بر سر خسرو تاج دار            از و خواست ايرج بجان زينهار

         نيايدت گفت ايچ بيم از خداى            نه شرم از پدر خود همينست راى‏

         مكش مر مرا كت سرانجام كار            بپيچاند از خون من كردگار

         مكن خويشتن را ز مردم كشان            كزين پس نيابى ز من خود نشان‏

         بسنده كنم زين جهان گوشه            بكوشش فراز آورم توشه‏

         بخون برادر چه بندى كمر            چه سوزى دل پير گشته پدر

         جهان خواستى يافتى خون مريز            مكن با جهاندار يزدان ستيز

         سخن را چو بشنيد پاسخ نداد            همان گفتن آمد همان سرد باد

         يكى خنجر آبگون بر كشيد            سراپاى او چادر خون كشيد

         بدان تيز زهر آبگون خنجرش            همى كرد چاك آن كيانى برش‏

         فرود آمد از پاى سرو سهى            گسست آن كمرگاه شاهنشهى‏

         دوان خون از آن چهره ارغوان            شد آن نامور شهريار جوان‏

         جهانا بپرورديش در كنار            و ز آن پس ندادى بجان زينهار

         نهانى ندانم ترا دوست كيست            بدين آشكارت ببايد گريست‏

         سر تاجور ز آن تن پيلوار            بخنجر جدا كرد و برگشت كار

         بياگند مغزش بمشك و عبير            فرستاد نزد جهان بخش پير

         چنين گفت كاينت سر آن نياز            كه تاج نياگان بدو گشت باز

         كنون خواه تاجش ده و خواه تخت            شد آن سايه‏گستر نيازى درخت‏

         برفتند باز آن دو بيداد شوم            يكى سوى ترك و يكى سوى روم‏

   ‏

                       

شكيبايى ايرج و برترى عقلش

      

چو تنگ اندر آمد بنزديكشان            نبود آگه از راى تاريكشان‏

         پذيره شدندش بآيين خويش            سپه سر بسر باز بردند پيش‏

         چو ديدند روى برادر بمهر            يكى تازه‏تر بر گشادند چهر

         دو پرخاش جوى با يكى نيك خوى            گرفتند پرسش نه بر آرزوى‏

         دو دل پر ز كينه يكى دل بجاى            برفتند هر سه بپرده سراى‏

         بايرج نگه كرد يك سر سپاه            كه او بد سزاوار تخت و كلاه‏

         بى‏آرامشان شد دل از مهر او            دل از مهر و ديده پر از چهر او

         سپاه پراگنده شد جفت جفت            همه نام ايرج بد اندر نهفت‏

         كه هست اين سزاوار شاهنشهى            جز اين را نزيبد كلاه مهى‏

         بلشكر نگه كرد سلم از كران            سرش گشت از كار لشكر گران‏

         بلشكر گه آمد دلى پر ز كين            جگر پر ز خون ابروان پر ز چين‏

         سراپرده پرداخت از انجمن            خود و تور بنشست با راى زن‏

         سخن شد پژوهنده از هر درى            ز شاهى و از تاج هر كشورى‏

         بتور از ميان سخن سلم گفت            كه يك يك سپاه از چه گشتند جفت‏

         بهنگامه بازگشتن ز راه            نكردى همانا بلشكر نگاه‏

         سپاه دو شاه از پذيره شدن            دگر بود و ديگر بباز آمدن‏

         كه چندان كجا راه بگذاشتند            يكى چشم از ايرج نه برداشتند

         از ايران دلم خود بدو نيم بود            بانديشه انديشگان بر فزود

         سپاه دو كشور چو كردم نگاه            از اين پس جز او را نخوانند شاه‏

         اگر بيخ او نگسلانى ز جاى            ز تخت بلندت كشد زير پاى‏

         برين گونه از جاى برخاستند            همه شب همى چاره آراستند

   ‏

                       

رفتن ايرج به نزد برادران

      

يكى نامه بنوشت شاه زمين            بخاور خداى و بسالار چين‏

         سر نامه كرد آفرين خداى            كجا هست و باشد هميشه بجاى‏

         چنين گفت كين نامه پندمند            بنزد دو خورشيد گشته بلند

         دو سنگى دو جنگى دو شاه زمين            ميان كيان چون درخشان نگين‏

         از آن كو ز هر گونه ديده جهان            شده آشكارا برو بر نهان‏

         گراينده تيغ و گرز گران            فروزنده نامدار افسران‏

         نماينده شب بروز سپيد            گشاينده گنج پيش اميد

         همه رنجها گشته آسان بدوى            برو روشنى اندر آورده روى‏

         نخواهم همى خويشتن را كلاه            نه آگنده گنج و نه تاج و نه گاه‏

         سه فرزند را خواهم آرام و ناز            از آن پس كه ديديم رنج دراز

         برادر كزو بود دلتان بدرد            و گر چند هرگز نزد باد سرد

         دوان آمد از بهر آزارتان            كه بود آرزومند ديدارتان‏

         بيفگند شاهى شما را گزيد            چنان كز ره نامداران سزيد

         ز تخت اندر آمد بزين بر نشست            برفت و ميان بندگى را ببست‏

         بدان كو بسال از شما كهترست            نوازيدن كهتر اندر خورست‏

         گراميش داريد و نوشه خوريد            چو پرورده شد تن روان پروريد

         چو از بودنش بگذرد روز چند            فرستيد با زى منش ارجمند

         نهادند بر نامه‏بر مهر شاه            ز ايوان بر ايرج گزين كرد راه‏

         بشد با تنى چند برنا و پير            چنانچون بود راه را ناگزير

   ‏

                       

رفتن ايرج بسوى پدر

      

فرستاده سلم چون گشت باز            شهنشاه بنشست و بگشاد راز

         گرامى جهانجوى را پيش خواند            همه گفتها پيش او باز راند

         و را گفت كان دو پسر جنگجوى            ز خاور سوى ما نهادند روى‏

         از اختر چنين استشان بهره خود            كه باشند شادان بكردار بد

         دگر آنكه دو كشور آبشخورست            كه آن بومها را درشتى برست‏

         برادرت چندان برادر بود            كجا مر ترا بر سر افسر بود

         چو پژمرده شد روى رنگين تو            نگردد دگر گرد بالين تو

         تو گر پيش شمشير مهر آورى            سرت گردد آشفته از داورى‏

         دو فرزند من كز دو دوش جهان            برينسان گشادند بر من زبان‏

         گرت سر بكارست بپسيچ كار            در گنج بگشاى و بر بند بار

         تو گر چاشت را دست يازى بجام            و گر نه خورند اى پسر بر تو شام‏

         نبايد ز گيتى ترا يار كس            بى‏آزارى و راستى يار بس‏

         نگه كرد پس ايرج نامور            بر آن مهربان پاك فرّخ پدر

         چنين داد پاسخ كه اى شهريار            نگه كن بدين گردش روزگار

         كه چون باد بر ما همى بگذرد            خردمند مردم چرا غم خورد

         همى پژمراند رخ ارغوان            كند تيره ديدار روشن روان‏

         باغاز گنج است و فرجام رنج            پس از رنج رفتن ز جاى سپنج‏

         چو بستر ز خاكست و بالين ز خشت            درختى چرا بايد امروز كشت‏

         كه هر چند چرخ از برش بگذرد            تنش خون خورد بار كين آورد

         خداوند شمشير و گاه و نگين            چو ما ديد بسيار و بيند زمين‏

         از آن تاجور نامداران پيش            نديدند كين اندر آيين خويش‏

         چو دستور باشد مرا شهريار            ببد نگذرانم بد روزگار

         نبايد مرا تاج و تخت و كلاه            شوم پيش ايشان دوان بى‏سپاه‏

         بگويم كه اى نامداران من            چنانچون گرامى تن و جان من‏

         به بيهوده از شهريار زمين            مداريد خشم و مداريد كين‏

         بگيتى مداريد چندين اميد            نگر تا چه بد كرد با جمّشيد

         بفرجام هم شد ز گيتى بدر            نماندش همان تاج و تخت و كمر

         مرا با شما هم بفرجام كار            ببايد چشيدن بد روزگار

         دل كينه‏ورشان بدين آورم            سزاوارتر زانكه كين‏آورم‏

         بدو گفت شاه اى خردمند پور            برادر همى رزم جويد تو سور

         مرا اين سخن ياد بايد گرفت            ز مه روشنايى نيايد شگفت‏

         ز تو پر خرد پاسخ ايدون سزيد            دلت مهر پيوند ايشان گزيد

         و ليكن چو جانى شود بى‏بها            نهد پر خرد در دم اژدها

         چه پيش آيدش جز گزاينده زهر            كش از آفرينش چنين است بهر

         ترا اى پسر گر چنين است راى            بياراى كار و بپرداز جاى‏

         پرستنده چند از ميان سپاه            بفرماى كايند با تو براه‏

         ز درد دل اكنون يكى نامه من            نويسم فرستم بدان انجمن‏

         مگر باز بينم ترا تن درست            كه روشن روانم بديدار تست‏

   

   ‏

                       

پاسخ دادن فريدون پسران را

      

          فريدون بدو پهن بگشاد گوش            چو بشنيد مغزش بر آمد بجوش‏

         فرستاده را گفت كاى هوشيار            ببايد ترا پوزش اكنون بكار

         كه من چشم از ايشان چنين داشتم            همى بر دل خويش بگذاشتم‏

         كه از گوهر بد نيايد مهى            مرا دل همى داد اين آگهى‏

         بگوى آن دو ناپاك بيهوده را            دو اهريمن مغز پالوده را

         انوشه كه كرديد گوهر پديد            درود از شما خود بدين‏سان سزيد

         ز پند من ار مغزتان شد تهى            همى از خردتان نبود آگهى‏

         نداريد شرم و نه بيم از خداى            شما را همانا همينست راى‏

         مرا پيشتر قيرگون بود موى            چو سرو سهى قد و چون ماه روى‏

         سپهرى كه پشت مرا كرد كوز            نشد پست و گردان بجايست نوز

         نماند شما را هم اين روزگار            نماند برين گونه بس پايدار

         بدان برترين نام يزدان پاك            برخشنده خورشيد و بر تيره خاك‏

         بتخت و كلاه و بناهيد و ماه            كه من بدنكردم شما را نگاه‏

         يكى انجمن كردم از بخردان            ستاره‏شناسان و هم موبدان‏

         بسى روزگاران شدست اندرين            نكرديم بر باد بخشش زمين‏

         همه راستى خواستم زين سخن            بكژى نه سر بود پيدا نه بن‏

         همه ترس يزدان بد اندر ميان            همه راستى خواستم در جهان‏

         چو آباد دادند گيتى بمن            نجستم پراگندن انجمن‏

         مگر همچنان گفتم آباد تخت            سپارم بسه ديده نيك بخت‏

         شما را كنون گر دل از راه من            بكژى و تارى كشيد اهرمن‏

         ببينيد تا كردگار بلند            چنين از شما كرد خواهد پسند

         يكى داستان گويم ار بشنويد            همان بر كه كاريد خود بدرويد

         چنين گفت با ما سخن رهنماى            جزين است جاويد ما را سراى‏

         بتخت خرد بر نشست آزتان            چرا شد چنين ديو انبازتان‏

         بترسم كه در چنگ اين اژدها            روان يابد از كالبدتان رها

         مرا خود ز گيتى گهِ رفتن است            نه هنگام تندى و آشفتن است‏

         و ليكن چنين گويد آن سالخورد            كه بودش سه فرزند آزاد مرد

         كه چون آز گردد ز دلها تهى            چه آن خاك و آن تاج شاهنشهى‏

         كسى كو برادر فروشد بخاك            سزد گر نخوانندش از آب پاك‏

         جهان چون شما ديد و بيند بسى            نخواهد شدن رام با هر كسى‏

         كزين هر چه دانيد از كردگار            بود رستگارى بروز شمار

         بجوئيد و آن توشه ره كنيد            بكوشيد تا رنج كوته كنيد

         فرستاده بشنيد گفتار اوى            زمين را ببوسيد و برگاشت روى‏

         ز پيش فريدون چنان باز گشت            كه گفتى كه با باد انباز گشت‏

   

   ‏

                       

پيغام سلم و تور به نزديك فريدون

      

گزيدند پس موبدى تيز وير            سخن‏گوى و بينا دل و يادگير

         ز بيگانه پردخته كردند جاى            سگالش گرفتند هر گونه راى‏

         سخن سلم پيوند كرد از نخست            ز شرم پدر ديدگان را بشست‏

         فرستاده را گفت ره بر نورد            نبايد كه يابد ترا باد و گرد

         چو آيى بكاخ فريدون فرود            نخستين ز هر دو پسر ده درود

         پس آنگه بگويش كه ترس خداى            ببايد كه باشد بهر دو سراى‏

         جوان را بود روز پيرى اميد            نگردد سيه موى گشته سپيد

         چه سازى درنگ اندرين جاى تنگ            كه شد تنگ بر تو سراى درنگ‏

         جهان مر ترا داد يزدان پاك            ز تابنده خورشيد تا تيره خاك‏

         همه بارزو ساختى رسم و راه            نكردى بفرمان يزدان نگاه‏

         نجستى بجز كژى و كاستى            نكردى ببخشش درون راستى‏

         سه فرزند بودت خردمند و گرد            بزرگ آمدت تيره بيدار خرد

         نديدى هنر با يكى بيشتر            كجا ديگرى زو فرو برد سر

         يكى را دم اژدها ساختى            يكى را بابر اندر افراختى‏

         يكى تاج بر سر ببالين تو            برو شاد گشته جهان بين تو

         نه ما زو بمام و پدر كمتريم            نه بر تخت شاهى نه اندر خوريم‏

         ايا دادگر شهريار زمين            برين داد هرگز مباد آفرين‏

         اگر تاج از آن تارك بى‏بها            شود دور و يابد جهان ز و رها

         سپارى بدو گوشه از جهان            نشيند چو ما از تو خسته نهان‏

         و گر نه سواران تركان و چين            هم از روم گردان جوينده كين‏

         فراز آورم لشگر گرزدار            از ايران و ايرج بر آرم دمار

         چو بشنيد موبد پيام درشت            زمين را ببوسيد و بنمود پشت‏

         بر آنسان بزين اندر آورد پاى            كه از باد آتش بجنبد ز جاى‏

         بدرگاه شاه آفريدون رسيد            بر آورده ديد سر ناپديد

         بابر اندر آورد بالاى او            زمين كوه تا كوه پهناى او

         نشسته بدربر گرانمايگان            بپرده درون جاى پر مايگان‏

         بيك دست بر بسته شير و پلنگ            بدست دگر ژنده پيلان جنگ‏

         ز چندان گرانمايه گرد دلير            خروشى بر آمد چو آواى شير

         سپهريست پنداشت ايوان بجاى            گران لشگرى گرد او بر بپاى‏

         برفتند بيدار كار آگهان            بگفتند با شهريار جهان‏

         كه آمد فرستاده نزد شاه            يكى پر منش مرد با دستگاه‏

         بفرمود تا پرده بر داشتند            بر اسپش ز درگاه بگذاشتند

         چو چشمش بروى فريدون رسيد            همه ديده و دل پر از شاه ديد

         ببالاى سرو و چو خورشيد روى            چو كافور گرد گل سرخ موى‏

         دو لب پر ز خنده دو رخ پر ز شرم            كيانى زبان پر ز گفتار نرم‏

         نشاندش هم آنگه فريدون ز پاى            سزاوار كردش بر خويش جاى‏

         بپرسيدش از دو گرامى نخست            كه هستند شادان دل و تن درست‏

         دگر گفت كز راه دور و دراز            شدى رنجه اندر نشيب و فراز

         فرستاده گفت اى گرانمايه شاه            ابى تو مبيناد كس پيش گاه‏

         ز هر كس كه پرسى بكام تواند            همه پاك زنده بنام تواند

         منم بنده شاه را ناسزا            چنين بر تن خويش ناپارسا

         پيامى درشت آوريده بشاه            فرستنده پر خشم و من بى‏گناه‏

         بگويم چو فرمايدم شهريار            پيام جوانان ناهوشيار

         بفرمود پس تا زبان برگشاد            شنيده سخن سربسر كرد ياد

   ‏

                       

پادشاهى فريدون پانصد سال بود

      

فريدون چو شد بر جهان كامگار            ندانست جز خويشتن شهريار

         برسم كيان تاج و تخت مهى            بياراست با كاخ شاهنشهى‏

         بروز خجسته سر مهر ماه            بسر بر نهاد آن كيانى كلاه‏

         زمانه بى‏اندوه گشت از بدى            گرفتند هر كس ره ايزدى‏

         دل از داوريها بپرداختند            بآيين يكى جشن نو ساختند

         نشستند فرزانگان شادكام            گرفتند هر يك ز ياقوت جام‏

         مى‏ء روشن و چهره شاه نو            جهان نو ز داد و سر ماه نو

         بفرمود تا آتش افروختند            همه عنبر و زعفران سوختند

         پرستيدن مهرگان دين اوست            تن آسائى و خوردن آيين اوست‏

         اگر يادگارست از و ماه مهر            بكوش و برنج ايچ منماى چهر

         و را بد جهان ساليان پانصد            نيفكند يك روز بنياد بد

         جهان چون برو بر نماد اى پسر            تو نيز آز مپرست و اندوه مخور

         نماند چنين دان جهان بر كسى            در و شادكامى نيابى بسى‏

         فرانك نه آگاه بد زين نهان            كه فرزند او شاه شد بر جهان‏

         ز ضحاك شد تخت شاهى تهى            سر آمد برو روزگار مهى‏

         پس آگاهى آمد ز فرخ پسر            بمادر كه فرزند شد تاجور

         نيايش كنان شد سرو تن بشست            بپيش جهان داور آمد نخست‏

         نهاد آن سرش پست بر خاك بر            همى خواند نفرين بضحاك بر

         همى آفرين خواند بر كردگار            بر آن شادمان گردش روزگار

         و زان پس كسى را كه بودش نياز            همى داشت روز بد خويش راز

         نهانش نوا كرد و كس را نگفت            همان راز او داشت اندر نهفت‏

         يكى هفته زين گونه بخشيد چيز            چنان شد كه درويش نشناخت نيز

         دگر هفته مر بزم را كرد ساز            مهانى كه بودند گردن‏فراز

         بياراست چون بوستان خان خويش            مهان را همه كرد مهمان خويش‏

         و زان پس همه گنج آراسته            فراز آوريده نهان خواسته‏

         همان گنجها را گشادن گرفت            نهاده همه راى دادن گرفت‏

         گشادن در گنج را گاه ديد            درم خوار شد چون پسر شاه ديد

         همان جامه و گوهر شاهوار            همان اسپ تازى بزرين عذار

         همان جوشن و خود و زوپين و تيغ            كلاه و كمر هم نبودش دريغ‏

         همه خواسته بر شتر بار كرد            دل پاك سوى جهاندار كرد

         فرستاد نزديك فرزند چيز            زبانى پر از آفرين داشت نيز

         چو آن خواسته ديد شاه زمين            بپذرفت و بر مام كرد آفرين‏

         بزرگان لشگر چو بشناختند            بر شهريار جهان تاختند

         كه اى شاه پيروز يزدان شناس            ستايش مر او را و زويت سپاس‏

         چنين روز روزت فزون باد بخت            بد انديشگان را نگون باد بخت‏

         ترا باد پيروزى از آسمان            مبادا بجز داد و نيكى گمان‏

         و زان پس جهان ديدگان سوى شاه            ز هر گوشه‏اى بر گرفتند راه‏

         همه زرّ و گوهر برآميختند            بتاج سپهبد فرو ريختند

         همان مهتران از همه كشورش            بدان خرمى صف زده بر درش‏

         ز يزدان همى خواستند آفرين            بران تاج و تخت و كلاه و نگين‏

         همه دست بر داشته بآسمان            همى خواندندش بنيكى گمان‏

         كه جاويد بادا چنين شهريار            برومند بادا چنين روزگار

         و زان پس فريدون بگرد جهان            بگرديد و ديد آشكار و نهان‏

         هر ان چيز كز راه بيداد ديد            هر آن بوم و بر كان نه آباد ديد

         بنيكى ببست از همه دست بد            چنانك از ره هوشياران سزد

         بياراست گيتى بسان بهشت            بجاى گيا سرو گلبن بكشت‏

         از آمل گذر سوى تميشه كرد            نشست اندر آن نامور بيشه كرد

         كجا كز جهان گوش خوانى همى            جز اين نيز نامش ندانى همى‏

   ‏

                       

رشك بردن سلم بر ايرج

      

بر آمد برين روزگار دراز            زمانه بدل در همى داشت راز

         فريدون فرزانه شد سالخورد            بباغ بهار اندر آورد گرد

         برين گونه گردد سراسر سخن            شود سست نيرو چو گردد كهن‏

         چو آمد بكار اندرون تيرگى            گرفتند پر مايگان خيرگى‏

         بجنبيد مر سلم را دل ز جاى            گونه‏تر شد بآيين و راى‏

         دلش گشت غرقه بآز اندرون            بانديشه بنشست با رهنمون‏

         نبودش پسنديده بخش پدر            كه داد او بكهتر پسر تخت زر

         بدل پر ز كين شد برخ پر ز چين            فرسته فرستاد زى شاه چين‏

         فرستاد نزد برادر پيام            كه جاويد زى خرّم و شادكام‏

         بدان اى شهنشاه تركان و چين            گسسته دل روشن از به گزين‏

         ز نيكى زيان كرده گوئى پسند            منش پست و بالا چو سرو بلند

   ‏