نامه نوشتن زال نزديك سام نمودن چگونگى كار

سپهبد نويسنده را پيش خواند            دل آگنده بودش همه بر فشاند

         يكى نامه فرمود نزديك سام            سراسر نويد و درود و خرام‏

         ز خطّ نخست آفرين گستريد            بدان دادگر كو جهان آفريد

         ازويست شادى ازويست زور            خداوند كيوان و ناهيد و هور

         خداوند هست و خداوند نيست            همه بندگانيم و ايزد يكيست‏

         ازو باد بر سام نيرم درود            خداوند كوپال و شمشير و خود

         چماننده ديزه هنگام گرد            چراننده كرگس اندر نبرد

         فزاينده باد آوردگاه            فشاننده خون ز ابر سياه‏

         گراينده تاج و زرّين كمر            نشاننده زال بر تخت زر

         بمردى هنر در هنر ساخته            خرد از هنرها بر افراخته‏

         من او را بسان يكى بنده‏ام            بمهرش روان و دل آگنده‏ام‏

         ز مادر بزادم بران سان كه ديد            ز گردون بمن بر ستمها رسيد

         پدر بود در ناز و خزّ و پرند            مرا برده سيمرغ بر كوه هند

         نيازم بُد آن كو شكار آورد            ابا بچه‏ام در شمار آورد

         همى پوست از باد بر من بسوخت            زمان تا زمان خاك چشمم بدوخت‏

         همى خواندندى مرا پور سام            باو رنگ بر سام و من در كنام‏

         چو يزدان چنين راند اندر بوش            بران بود چرخ روان را روش‏

         كس از داد يزدان نيابد گريغ            و گر چه بپرّد بر آيد بميغ‏

         سنان گر بدندان بخايد دلير            بدرّد ز آواز او چرم شير

         گرفتار فرمان يزدان بود            و گر چند دندانش سندان بود

         يكى كار پيش آمدم دل شكن            كه نتوان ستودنش بر انجمن‏

         پدر گر دليرست و نر اژدهاست            اگر بشنود راز بنده رواست‏

         من از دخت مهراب گريان شدم            چو بر آتش تيز بريان شدم‏

         ستاره شب تيره يار منست            من آنم كه دريا كنار منست‏

         برنجى رسيدستم از خويشتن            كه بر من بگريد همه انجمن‏

         اگر چه دلم ديد چندين ستم            نيارم زدن جز بفرمانت دم‏

         چه فرمايد اكنون جهان پهلوان            گشايم ازين رنج و سختى روان‏

         ز پيمان نگردد سپهبد پدر            بدين كار دستور باشد مگر

         كه من دخت مهراب را جفت خويش            كنم راستى را بآيين و كيش‏

         به پيمان چنين رفت پيش گروه            چو باز آوريدم ز البرز كوه‏

         كه هيچ آرزو بر دلت نگسلم            كنون اندرين است بسته دلم‏

         سوارى بكردار آذرگشسپ            ز كابل سوى سام شد بر دو اسپ‏

         بفرمود و گفت ار بماند يكى            نبايد ترا دم زدن اندكى‏

         بديگر تو پاى اندر آور برو            برين سان همى تاز تا پيش گو

         فرستاده در پيش او باد گشت            بزير اندرش چرمه پولاد گشت‏

         چو نزديكى گرگساران رسيد            يكايك ز دورش سپهبد بديد

         همى گشت گرد يكى كوهسار            چماننده يوز و رمنده شكار

         چنين گفت با غمگساران خويش            بدان كار ديده سواران خويش‏

         كه آمد سوارى دمان كابلى            چمان چرمه زير او زابلى‏

         فرستاده زال باشد درست            از و آگهى جست بايد نخست‏

         ز دستان و ايران و از شهريار            همى كرد بايد سخن خواستار

         هم اندر زمان پيش او شد سوار            بدست اندرون نامه نامدار

         فرود آمد و خاك را بوس داد            بسى از جهان آفرين كرد ياد

         بپرسيد و بستد از و نامه سام            فرستاده گفت آنچه بود از پيام‏

         سپهدار بگشاد از نامه بند            فرود آمد از تيغ كوه بلند

         سخنهاى دستان سراسر بخواند            بپژمرد و بر جاى خيره بماند

         پسندش نيامد چنان آرزوى            دگر گونه بايستش او را بخوى‏

         چنين داد پاسخ كه آمد پديد            سخن هر چه از گوهر بد سزيد

         چو مرغ ژيان باشد آموزگار            چنين كام دل جويد از روزگار

         ز نخچير كامد سوى خانه باز            بدلش اندر انديشه آمد دراز

         همى گفت اگر گويم اين نيست راى            مكن داورى سوى دانش گراى‏

         سوى شهرياران سر انجمن            شوم خام گفتار و پيمان شكن‏

          و گر گويم آرى و كامت رواست            بپرداز دل را بدانچت هواست‏

         ازين مرغ پرورده وان ديوزاد            چه گوئى چگونه بر آيد نژاد

         سرش گشت از انديشه دل گران            بخفت و نياسوده گشت اندران‏

         سخن هر چه بر بنده دشوارتر            دلش خسته تر زان و تن زارتر

         گشاده‏تر آن باشد اندر جهان            چو فرمان دهد كردگار جهان‏

      

   ‏

                       

رفتن كنيزكان رودابه به ديدن زال زر

          پرستنده برخاست از پيش اوى            بدان چاره بى‏چاره بنهاد روى‏

         بديباى رومى بياراستند            سر زلف بر گل بپيراستند

         برفتند هر پنج تا رودبار            ز هر بوى و رنگى چو خرّم بهار

         مه فرودين و سر سال بود            لب رود لشكرگه زال بود

         همى گل چدند از لب رودبار            رخان چون گلستان و گل در كنار

         نگه كرد دستان ز تخت بلند            بپرسيد كين گل پرستان كيند

         چنين گفت گوينده با پهلوان            كه از كاخ مهراب روشن روان‏

         پرستندگان را سوى گلستان            فرستد همى ماه كابلستان‏

         بنزد پرى چهرگان رفت زال            كمان خواست از ترك و بفراخت يال‏

         پياده همى رفت جويان شكار            خشيشار ديد اندر آن رودبار

         كمان ترك گلرخ بزه بر نهاد            بدست جهان پهلوان در نهاد

         نگه كرد تا مرغ برخاست ز آب            يكى تير بنداخت اندر شتاب‏

         ز پروازش آورد گردان فرود            چكان خون و وشّى شده آب رود

         بترك آنگهى گفت زان سو گذر            بياور تو آن مرغ افگنده پر

         بكشتى گذر كرد ترك سترگ            خراميد نزد پرستنده ترك‏

         پرستنده پرسيد كاى پهلوان            سخن گوى و بگشاى شيرين زبان‏

         كه اين شير بازو گو پيل تن            چه مردست و شاه كدام انجمن‏

         كه بگشاد زين گونه تير از كمان            چه سنجد بپيش اندرش بدگمان‏

         نديديم زيبنده‏تر زين سوار            بتير و كمان بر چنين كامگار

         پرى روى دندان بلب بر نهاد            مكن گفت ازين گونه از شاه ياد

         شه نيمروز ست فرزند سام            كه دستانش خوانند شاهان بنام‏

         بگرد جهان گر بگردد سوار            ازين سان نبيند يكى نامدار

         پرستنده با كودك ماه روى            بخنديد و گفتش كه چندين مگوى‏

         كه ماهيست مهراب را در سراى            بيك سر ز شاه تو برتر بپاى‏

         ببالاى ساج است و همرنگ عاج            يكى ايزدى بر سر از مشك تاج‏

         دو نرگس دژم و دو ابرو بخم            ستون دو ابرو چو سيمين قلم‏

         دهانش بتنگى دل مستمند            سر زلف چون حلقه پاى‏بند

         دو جادوش پر خواب و پر آب روى            پر از لاله رخسار و پر مشك موى‏

         نفس را مگر بر لبش راه نيست            چنو در جهان نيز يك ماه نيست‏

         پرستندگان هر يكى آشكار            همى كرد وصف رخ آن نگار

         بدين چاره تا آن لب لعل فام            كند آشنا با لب پور سام‏

         چنين گفت با بندگان خوب چهر            كه با ماه خوبست رخشنده مهر

         و ليكن بگفتن مگر روى نيست            بود كاب را ره بدين جوى نيست‏

         دلاور كه پرهيز جويد ز جفت            بماند بآسانى اندر نهفت‏

         بدان تاش دختر نباشد ز بن            نبايد شنيدنش ننگ سخن‏

         چنين گفت مر جفت را باز نر            چو بر خايه بنشست و گسترد پر

         كزين خايه گر مايه بيرون كنم            ز پشت پدر خايه بيرون كنم‏

         از يشان چو برگشت خندان غلام            بپرسيد از و نامور پور سام‏

         كه با تو چه گفت آن كه خندان شدى            گشاده لب و سيم دندان شدى‏

         بگفت آنچه بشنيد با پهلوان            ز شادى دل پهلوان شد جوان‏

         چنين گفت با ريدك ماه روى            كه رو مر پرستندگان را بگوى‏

         كه از گلستان يك زمان مگذريد            مگر با گل از باغ گوهر بريد

         درم خواست و دينار و گوهر ز گنج            گرانمايه ديباى زربفت پنج‏

         بفرمود كين نزد ايشان بريد            كسى را مگوييد و پنهان بريد

         نبايد شدن رويشان سوى كاخ باز            بدان تا پيامى فرستم براز

         برفتند زى ماه رخسار پنج            ابا گرم گفتار و دينار و گنج‏

         بديشان سپردند زر و گهر            پيام جهان پهلوان زال زر

         پرستنده با ماه ديدار گفت            كه هرگز نماند سخن در نهفت‏

         مگر آنكه باشد ميان دو تن            سه تن نانهانست و چار انجمن‏

         بگوى اى خردمند پاكيزه راى            سخن گر برازست با ما سراى‏

         پرستنده گفتند يك با دگر            كه آمد بدام اندرون شير نر

         كنون كار رودابه و كام زال            بجاى آمد و اين بود نيك فال‏

         بيامد سيه چشم گنجور شاه            كه بود اندر آن كار دستور شاه‏

         سخن هر چه بشنيد از آن دلنواز            همى گفت پيش سپهبد براز

         سپهبد خراميد تا گلستان            بر امّيد خورشيد كابلستان‏

         پرى روى گلرخ بتان طراز            برفتند و بردند پيشش نماز

         سپهبد بپرسيد از يشان سخن            ز بالا و ديدار آن سرو بن‏

         ز گفتار و ديدار و راى و خرد            بدان تا بخوى وى اندر خورد

         بگوئيد با من يكايك سخن            بكژى نگر نفگنيد ايچ بن‏

         اگر راستى‏تان بود گفت و گوى            بنزديك من‏تان بود آبروى‏

         و گر هيچ كژى گمانى برم            بزير پى پيلتان بسپرم‏

         رخ لاله رخ گشت چون سند روس            بپيش سپهبد زمين داد بوس‏

         چنين گفت كز مادر اندر جهان            نزايد كس اندر ميان مهان‏

         بديدار سام و ببالاى او            بپاكى دل و دانش و راى او

         دگر چون تو اى پهلوان دلير            بدين برز بالا و بازوى شير

         همى مى چكد گوئى از روى تو            عبيرست گوئى مگر بوى تو

         سه ديگر چو رودابه ماه روى            يكى سرو سيمست با رنگ و بوى‏

         ز سر تا بپايش گلست و سمن            بسرو سهى بر سهيل يمن‏

         از آن گنبد سيم سر بر زمين            فرو هشته بر گل كمند از كمين‏

         بمشك و بعنبر سرش بافته            بياقوت و زمرد تنش تافته‏

         سر زلف و جعدش چو مشكين زره            فگندست گوئى گره بر گره‏

         ده انگشت برسان سيمين قلم            برو كرده از غاليه صد رقم‏

         بت‏آراى چون او نبيند بچين            برو ماه و پروين كنند آفرين‏

         سپهبد پرستنده را گفت گرم            سخنهاى شيرين بآواى نرم‏

         كه اكنون چه چارست با من بگوى            يكى راه جستن بنزديك اوى‏

         كه ما را دل و جان پر از مهر اوست            همه آرزو ديدن چهر اوست‏

         پرستنده گفتا چو فرمان دهى            گذاريم تا كاخ سرو سهى‏

         ز فرخنده راى جهان پهلوان            ز گفتار و ديدار روشن روان‏

         فريبيم و گوئيم هر گونه            ميان اندرون نيست واژونه‏

         سر مشك‏بويش بدام آوريم            لبش زى لب پور سام آوريم‏

         خرامد مگر پهلوان با كمند            بنزديك ديوار كاخ بلند

         كند حلقه در گردن كنگره            شود شير شاد از شكار بره‏

         برفتند خوبان و برگشت زال            دلش گشت با كام و شادى همال‏

      

   ‏