جنگ نوذر با افراسياب سديگر بار

          ازان پس بياسود لشكر دو روز            سه ديگر چو بفروخت گيتى فروز

         نبد شاه را روزگار نبرد            ببيچارگى جنگ بايست كرد

         ابا لشكر نوذر افراسياب            چو درياى جوشان بُد و رود آب‏

         خروشيدن آمد ز پرده سراى            ابا ناله كوس و هندى دراى‏

         تبيره بر آمد ز درگاه شاه            نهادند بر سر ز آهن كلاه‏

         بپرده سراى رد افراسياب            كسى را سر اندر نيامد بخواب‏

         همه شب همى لشكر آراستند            همى تيغ و ژوپين بپيراستند

         زمين كوه تا كوه جوشن وران            برفتند با گرزهاى گران‏

         نبد كوه پيدا ز ريگ و ز شخ            ز دريا بدريا كشيدند نخ‏

         بياراست قارن بقلب اندرون            كه با شاه باشد سپه را ستون‏

         چپ شاه گرد تليمان بخاست            چو شاپور نستوه بر دست راست‏

         ز شبگير تا خور ز گردون بگشت            نبد كوه پيدا نه دريا نه دشت‏

         دل تيغ گفتى ببالد همى            زمين زير اسپان بنالد همى‏

         چو شد نيزه‏ها بر زمين سايه‏دار            شكست اندر آمد سوى مايه‏دار

         چو آمد ببخت اندرون تيرگى            گرفتند تركان برو چيرگى‏

         بران سو كه شاپور نستوه بود            پراگنده شد هرك انبوه بود

         همى بود شاپور تا كشته شد            سر بخت ايرانيان گشته شد

         از انبوه تركان پرخاش جوى            بسوى دهستان نهادند روى‏

         شب و روز بد بر گذرهاش جنگ            بر آمد برين نيز چندى درنگ‏

         چو نوذر فروهشت پى در حصار            برو بسته شد راه جنگ سوار

         سواران بياراست افراسياب            گرفتش ز جنگ درنگى شتاب‏

         يكى نامور ترك را كرد ياد            سپهبد كروخان ويسه نژاد

         سوى پارس فرمود تا بر كشيد            براه بيابان سر اندر كشيد

         كزان سو بد ايرانيان را بنه            بجويد بنه مردم بدتنه‏

         چو قارن شنود آنكه افراسياب            گسى كرد لشكر بهنگام خواب‏

         شد از رشك جوشان و دل كرد تنگ            بر نوذر آمد بسان پلنگ‏

         كه توران شه آن ناجوانمرد مرد            نگه كن كه با شاه ايران چه كرد

         سوى روى پوشيدگان سپاه            سپاهى فرستاد بى‏مر براه‏

         شبستان ما گر بدست آورد            برين نامداران شكست آورد

         بننگ اندرون سر شود ناپديد            بدنب كروخان ببايد كشيد

         ترا خوردنى هست و آب روان            سپاهى بمهر تو دارد روان‏

         همى باش و دل را مكن هيچ بد            كه از شهرياران دليرى سزد

         كنون من شوم بر پى اين سپاه            بگيرم بريشان ز هر گونه راه‏

         بدو گفت نوذر كه اين راى نيست            سپه را چو تو لشكر آراى نيست‏

         ز بهر بنه رفت گستهم و طوس            بدانگه كه بر خاست آواى كوس‏

         بدين زودى اندر شبستان رسد            كند ساز ايشان چنانچون سزد

         نشستند بر خوان و مى خواستند            زمانى دل از غم بپيراستند

         پس آنگه سوى خان قارن شدند            همه ديده چون ابر بهمن شدند

         سخن را فگندند هر گونه بن            بران بر نهادند يك سر سخن‏

         كه ما را سوى پارس بايد كشيد            نبايد برين جايگاه آرميد

         چو پوشيده رويان ايران سپاه            اسيران شوند از بد كينه خواه‏

         كه گيرد بدين دشت نيزه بدست            كرا باشد آرام و جاى نشست‏

         چو شيدوش و كشواد و قارن بهم            زدند اندرين راى بر بيش و كم‏

         چو نيمى گذشت از شب دير ياز            دليران برفتن گرفتند ساز

         بدين روى دژدار بد گژدهم            دليران بيدار با او بهم‏

         و زان روى دژ بارمان و سپاه            ابا كوس و پيلان نشسته براه‏

         كزو قارن رزم زن خسته بود            بخون برادر كمر بسته بود

         بر آويخت چون شير با بارمان            سوى چاره جستن ندادش زمان‏

         يكى نيزه زد بر كمربند اوى            كه بگسست بنياد و پيوند اوى‏

         سپه سر بسر دل شكسته شدند            همه يك ز ديگر گسسته شدند

         سپهبد سوى پارس بنهاد روى            ابا نامور لشكر جنگ جوى‏

                       

رزم افراسياب با نوذر ديگر بار

بر آسود پس لشكر از هر دو روى            برفتند روز دوم جنگجوى‏

         رده بر كشيدند ايرانيان            چنانچون بود ساز جنگ كيان‏

         چو افراسياب آن سپه را بديد            بزد كوس رويين و صف بر كشيد

         چنان شد ز گرد سواران جهان            كه خورشيد گفتى شد اندر نهان‏

         دهاده بر آمد ز هر دو گروه            بيابان نبود ايچ پيدا ز كوه‏

         بر انسان سپه بر هم آويختند            چو رود روان خون همى ريختند

         بهر سو كه قارن شدى رزمخواه            فرو ريختى خون ز گرد سياه‏

         كجا خاستى گرد افراسياب            همه خون شدى دشت چون رود آب‏

         سرانجام نوذر ز قلب سپاه            بيامد بنزديك او رزمخواه‏

         چنان نيزه بر نيزه انداختند            سنان يك بديگر بر افراختند

         كه بر هم نپيچد بران گونه مار            شهانرا چنين كى بود كارزار

         چنين تا شب تيره آمد بتنگ            برو خيره شد دست پور پشنگ‏

         از ايران سپه بيشتر خسته شد            و زان روى پيكار پيوسته شد

         ببيچارگى روى برگاشتند            بهامون بر افگنده بگذاشتند

         دل نوذر از غم پر از درد بود            كه تاجش ز اختر پر از گرد بود

         چو از دشت بنشست آواى كوس            بفرمود تا پيش او رفت طوس‏

         بشد طوس و گستهم با او بهم            لبان پر ز باد و روان پر ز غم‏

         بگفت آنك در دل مرا درد چيست            همى گفت چندى و چندى گريست‏

         از اندرز فرّخ پدر ياد كرد            پر از خون جگر لب پر از باد سرد

         كجا گفته بودش كه از ترك و چين            سپاهى بيايد بايران زمين‏

         از يشان ترا دل شود دردمند            بسى بر سپاه تو آيد گزند

         ز گفتار شاه آمد اكنون نشان            فراز آمد آن روز گردنكشان‏

         كس از نامه نامداران نخواند            كه چندين سپه كس ز تركان براند

         شما را سوى پارس بايد شدن            شبستان بياوردن و آمدن‏

         و زان جا كشيدن سوى زاوه كوه            بران كوه البرز بردن گروه‏

         ازيدر كنون زى سپاهان رويد            وزين لشكر خويش پنهان رويد

         ز كار شما دل شكسته شوند            برين خستگى نيز خسته شوند

         ز تخم فريدون مگر يك دو تن            برد جان ازين بى‏شمار انجمن‏

         ندانم كه ديدار باشد جزين            يك امشب بكوشيم دست پسين‏

         شب و روز داريد كارآگهان            بجوييد هشيار كار جهان‏

         ازين لشكر ار بد دهند آگهى            شود تيره اين فرّ شاهنشهى‏

         شما دل مداريد بس مستمند            كه بايد چنين بد ز چرخ بلند

         يكى را بجنگ اندر آيد زمان            يكى با كلاه مهى شادمان‏

         تن كشته با مرده يكسان شود            طپد يك زمان بازش آسان شود

         بدادش مران پندها چون سزيد            پس آن دست شاهانه بيرون كشيد

         گرفت آن دو فرزند را در كنار            فرو ريخت آب از مژه شهريار

                       

رزم بارمان و قباد و كشته شدن قباد

سپيده چو از كوه سر بر كشيد            طلايه بپيش دهستان رسيد

         ميان دو لشكر دو فرسنگ بود            همه ساز و آرايش جنگ بود

         يكى ترك بُد نام او بارمان            همى خفته را گفت بيدار مان‏

         بيامد سپه را همى بنگريد            سراپرده شاه نوذر بديد

         بشد نزد سالار توران سپاه            نشان داد از ان لشكر و بارگاه‏

         و زان پس بسالار بيدار گفت            كه ما را هنر چند بايد نهفت‏

         بدستورى شاه من شيروار            بجويم از ان انجمن كارزار

         ببينند پيدا ز من دستبرد            جز از من كسى را نخوانند گرد

         چنين گفت اغريرث هوشمند            كه گر بارمان را رسد زين گزند

         دل مرزبانان شكسته شود            برين انجمن كار بسته شود

         يكى مرد بى‏نام بايد گزيد            كه انگشت ازان پس نبايد گزيد

         پر آژنگ شد روى پور پشنگ            ز گفتار اغريرث آمدش ننگ‏

         بروى دژم گفت با بارمان            كه جوشن بپوش و بزه كن كمان‏

         تو باشى بران انجمن سر فراز            بانگشت دندان نيايد بگاز

         بشد بارمان تا بدشت نبرد            سوى قارن كاوه آواز كرد

         كزين لشكر نوذر نامدار            كه دارى كه با من كند كارزار

         نگه كرد قارن بمردان مرد            ازان انجمن تا كه جويد نبرد

         كس از نامدارانش پاسخ نداد            مگر پير گشته دلاور قباد

         دژم گشت سالار بسيار هوش            ز گفت برادر بر آمد بجوش‏

         ز خشمش سرشك اندر آمد بچشم            از آن لشكر گشن بد جاى خشم‏

         ز چندان جوان مردم جنگجوى            يكى پير جويد همى رزم اوى‏

         دل قارن آزرده گشت از قباد            ميان دليران زبان برگشاد

         كه سال تو اكنون بجايى رسيد            كه از جنگ دستت ببايد كشيد

         توئى مايه‏ور كدخداى سپاه            همى بر تو گردد همه راى شاه‏

         بخون گر شود لعل مويى سپيد            شوند اين دليران همه نااميد

         شكست اندر آيد بدين رزم‏گاه            پر از درد گردد دل نيك خواه‏

         نگه كن كه با قارن رزم‏زن            چه گويد قباد اندران انجمن‏

         بدان اى برادر كه تن مرگ راست            سر رزم‏زن سودن ترگ راست‏

         ز گاه خجسته منوچهر باز            از امروز بودم تن اندر گداز

         كسى زنده بر آسمان نگذرد            شكارست و مرگش همى بشكرد

         يكى را بر آيد بشمشير هوش            بدانگه كه آيد دو لشكر بجوش‏

         تنش كرگس و شير درّنده راست            سرش نيزه و تيغ برنده راست‏

         يكى را ببستر بر آيد زمان            همى رفت بايد ز بن بى‏گمان‏

         اگر من روم زين جهان فراخ            برادر بجايست با برز و شاخ‏

         يكى دخمه خسروانى كند            پس از رفتنم مهربانى كند

         سرم را بكافور و مشك و گلاب            تنم را بدان جاى جاويد خواب‏

         سپار اى برادر تو پدرود باش            هميشه خرد تار و تو پود باش‏

         بگفت اين و بگرفت نيزه بدست            بآوردگه رفت چون پيل مست‏

         چنين گفت با رزم زن بارمان            كه آورد پيشم سرت را زمان‏

         ببايست ماندن كه خود روزگار            همى كرد با جان تو كارزار

         چنين گفت مر بارمان را قباد            كه يك چند گيتى مرا داد داد

         بجايى توان مرد كايد زمان            بيايد زمان يك زمان بى‏گمان‏

         بگفت و بر انگيخت شبديز را            بداد آرميدن دل تيز را

         ز شبگير تا سايه گسترد هور            همى اين بران آن برين كرد زور

         بفرجام پيروز شد بارمان            بميدان جنگ اندر آمد دمان‏

         يكى خشت زد بر سرين قباد            كه بند كمرگاه او برگشاد

         ز اسپ اندر آمد نگونسار سر            شد آن شير دل پير سالار سر

         بشد بارمان نزد افراسياب            شكفته دو رخسار با جاه و آب‏

         يكى خلعتش داد كاندر جهان            كس از كهتران نستد آن از مهان‏

         چو او كشته شد قارن رزمجوى            سپه را بياورد و بنهاد روى‏

         دو لشكر بكردار درياى چين            تو گفتى كه شد جنب جنبان زمين‏

         درخشيدن تيغ الماس‏گون            شده لعل و آهار داده بخون‏

         بگرد اندرون همچو درياى آب            كه شنگرف بارد برو آفتاب‏

         پر از ناله كوس شد مغز ميغ            پر از آب شنگرف شد جان تيغ‏

         بهر سو كه قارن بر افگند اسپ            همى تافت آهن چو آذر گشسپ‏

         تو گفتى كه الماس مرجان فشاند            چه مرجان كه در كين همى جان فشاند

         ز قارن چو افراسياب آن بديد            بزد اسپ و لشكر سوى او كشيد

         يكى رزم تا شب بر آمد ز كوه            بكردند و نامد دل از كين ستوه‏

         چو شب تيره شد قارن رزمخواه            بياورد سوى دهستان سپاه‏

         بر نوذر آمد بپرده سراى            ز خون برادر شده دل ز جاى‏

         ورا ديد نوذر فرو ريخت آب            ازان مژّه سير ناديده خواب‏

         چنين گفت كز مرگ سام سوار            نديدم روان را چنين سوگوار

         چو خورشيد بادا روان قباد            ترا زين جهان جاودان بهر باد

         كزين رزم و ز مرگمان چاره نيست            ز مى را جز از گور گهواره نيست‏

         چنين گفت قارن كه تا زاده‏ام            تن پر هنر مرگ را داده‏ام‏

         فريدون نهاد اين كله بر سرم            كه بر كين ايرج زمين بسپرم‏

         هنوز آن كمربند نگشاده‏ام            همان تيغ پولاد ننهاده‏ام‏

         برادر شد آن مرد سنگ و خرد            سرانجام من هم برين بگذرد

         انوشه بدى تو كه امروز جنگ            بتنگ اندر آورد پور پشنگ‏

         چو از لشكرش گشت لختى تباه            از آسودگان خواست چندى سپاه‏

          مرا ديد با گرزه گاو روى            بيامد بنزديك من جنگجوى‏

         برويش بران گونه اندر شدم            كه با ديدگانش برابر شدم‏

         يكى جادوى ساخت با من بجنگ            كه با چشم روشن نماند آب و رنگ‏

         شب آمد جهان سر بسر تيره گشت            مرا بازو از كوفتن خيره گشت‏

         تو گفتى زمانه سرآيد همى            هوا زير خاك اندر آيد همى‏

         ببايست برگشتن از رزمگاه            كه گرد سپه بود و شب شد سياه‏

   ‏

                       

آمدن افراسياب به ايران زمين

چو دشت از گيا گشت چون پرنيان            ببستند گردان توران ميان‏

         سپاهى بيامد ز تركان و چين            هم از گرز داران خاور زمين‏

         كه آن را ميان و كرانه نبود            همان بخت نوذر جوانه نبود

         چو لشكر بنزديك جيحون رسيد            خبر نزد پور فريدون رسيد

         سپاه جهاندار بيرون شدند            ز كاخ همايون بهامون شدند

         براه دهستان نهادند روى            سپهدارشان قارن رزم جوى‏

         شهنشاه نوذر پس پشت اوى            جهانى سراسر پر از گفت و گوى‏

         چو لشكر بپيش دهستان رسيد            تو گفتى كه خورشيد شد ناپديد

         سراپرده نوذر شهريار            كشيدند بر دشت پيش حصار

         خود اندر دهستان نياراست جنگ            برين بر نيامد زمانى درنگ‏

         كه افراسياب اندر ايران زمين            دو سالار كرد از بزرگان گزين‏

         شماساس و ديگر خزروان گرد            ز لشكر سواران بديشان سپرد

         ز جنگ آوران مرد چون سى هزار            برفتند شايسته كارزار

         سوى زابلستان نهادند روى            ز كينه بدستان نهادند روى‏

         خبر شد كه سام نريمان بمرد            همى دخمه سازد و را زال گرد

         از ان سخت شادان شد افراسياب            بديد آنكه بخت اندر آمد بخواب‏

         بيامد چو پيش دهستان رسيد            برابر سراپرده بر كشيد

         سپه را كه دانست كردن شمار            برو چارصد بار بشمر هزار

         بجوشيد گفتى همه ريگ و شخ            بيابان سراسر چو مور و ملخ‏

         ابا شاه نوذر صد و چل هزار            همانا كه بودند جنگى سوار

         بلشكر نگه كرد افراسياب            هيونى برافگند هنگام خواب‏

         يكى نامه بنوشت سوى پشنگ            كه جستيم نيكى و آمد بچنگ‏

         همه لشكر نوذر ار بشكريم            شكارند و در زير پى بسپريم‏

         دگر سام رفت از در شهريار            همانا نيايد بدين كارزار

         ستودان همى سازدش زال زر            ندارد همى جنگ را پاى و پر

         مرا بيم از و بُد بايران زمين            چو او شد ز ايران بجوييم كين‏

         همانا شماساس در نيمروز            نشستست با تاج گيتى فروز

         بهنگام هر كار جستن نكوست            زدن راى با مرد هشيار و دوست‏

         چو كاهل شود مرد هنگام كار            از ان پس نيابد چنان روزگار

         هيون تكاور برآورد پر            بشد نزد سالار خورشيد فر

   ‏