آمدن زال به نزد مهراب كابلى

      

          چنان بد كه روزى چنان كرد راى            كه در پادشاهى بجنبد ز جاى‏

         برون رفت با ويژه گردان خويش            كه با او يكى بودشان راى و كيش‏

         سوى كشور هندوان كرد راى            سوى كابل و دنبر و مرغ و ماى‏

         بهر جايگاهى بياراستى            مى و رود و رامشگران خواستى‏

         گشاده در گنج و افگنده رنج            بر آيين و رسم سراى سپنج‏

         ز زابل بكابل رسيد آن زمان            گرازان و خندان و دل شادمان‏

         يكى پادشا بود مهراب نام            زبردست با گنج و گسترده كام‏

         ببالا بكردار آزاده سرو            برخ چون بهار و برفتن تذرو

         دل بخردان داشت و مغز ردان            دو كتف يلان و هش موبدان‏

         ز ضحاك تازى گهر داشتى            بكابل همه بوم و بر داشتى‏

         همى داد هر سال مر سام ساو            كه با او برزمش نبود ايچ تاو

         چو آگه شد از كار دستان سام            ز كابل بيامد بهنگام بام‏

         ابا گنج و اسپان آراسته            غلامان و هر گونه خواسته‏

         ز دينار و ياقوت و مشك و عبير            ز ديباى زربفت و چينى حرير

         يكى تاج با گوهر شاهوار            يكى طوق زرّين زبرجدنگار

         چو آمد بدستان سام آگهى            كه مهراب آمد بدين فرّهى

         پذيره شدش زال و بنواختش            بآيين يكى پايگه ساختش‏

         سوى تخت پيروزه باز آمدند            گشاده دل و بزم ساز آمدند

         يكى پهلوانى نهادند خوان            نشستند بر خوان با فرخان‏

         گسارنده مى مى‏آورد و جام            نگه كرد مهراب را پور سام‏

         خوش آمد هماناش ديدار او            دلش تيزتر گشت در كار او

         چو مهراب برخاست از خوان زال            نگه كرد زال اندر آن برز و يال‏

         چنين گفت با مهتران زال زر            كه زيبنده‏تر زين كه بندد كمر

         يكى نامدار از ميان مهان            چنين گفت كاى پهلوان جهان‏

         پس پرده او يكى دخترست            كه رويش ز خورشيد روشن‏ترست‏

         ز سر تا بپايش بكردار عاج            برخ چون بهشت و ببالا چو ساج‏

         بران سفت سيمينش مشكين كمند            سرش گشته چون حلقه پاى‏بند

         رخانش چو گلنار و لب ناردان            ز سيمين برش رسته دو ناروان‏

         دو چشمش بسان دو نرگس بباغ            مژه تيرگى برده از پرّ زاغ‏

         دو ابرو بسان كمان طراز            برو توز پوشيده از مشك ناز

         بهشتيست سرتاسر آراسته            پر آرايش و رامش و خواسته‏

         بر آورد مر زال را دل بجوش            چنان شد كزو رفت آرام و هوش‏

         شب آمد پر انديشه بنشست زال            بناديده بر گشت بى‏خورد و هال‏

         چو زد بر سر كوه بر تيغ شيد            چو ياقوت شد روى گيتى سپيد

         در بار بگشاد دستان سام            برفتند گردان بزرّين نيام‏

         در پهلوان را بياراستند            چو بالاى پر مايگان خواستند

         برون رفت مهراب كابل خداى            سوى خيمه زال زابل خداى‏

         چو آمد بنزديكى بارگاه            خروش آمد از در كه بگشاى راه‏

         بر پهلوان اندرون رفت گو            بسان درختى پر از بار نو

         دل زال شد شاد و بنواختش            ازان انجمن سر بر افراختش‏

         بپرسيد كز من چه خواهى بخواه            ز تخت و ز مهر و ز تيغ و كلاه‏

         بدو گفت مهراب كاى پادشا            سر افراز و پيروز و فرمان‏روا

         مرا آرزو در زمانه يكيست            كه آن آرزو بر تو دشوار نيست‏

         كه آيى بشادى سوى خان من            چو خورشيد روشن كنى جان من‏

         چنين داد پاسخ كه اين راى نيست            بخان تو اندر مرا جاى نيست‏

         نباشد بدين سام همداستان            همان شاه چون بشنود داستان‏]

         كه ما مى‏گساريم و مستان شويم            سوى خانه بت‏پرستان شويم‏

         جزان هر چه گويى تو پاسخ دهم            بديدار تو راى فرّخ نهم‏

         چو بشنيد مهراب كرد آفرين            بدل زال را خواند ناپاك دين‏

         خرامان برفت از بر تخت اوى            همى آفرين خواند بر بخت اوى‏

         چو دستان سام از پسش بنگريد            ستودش فراوان چنانچون سزيد

         از ان كو نه هم دين و هم راه بود            زبان از ستودنش كوتاه بود

         برو هيچكس چشم نگماشتند            مر او را ز ديوانگان داشتند

         چو روشن دل پهلوان را بدوى            چنان گرم ديدند با گفت و گوى‏

         مر او را ستودند يك يك مهان            همان كز پس پرده بودش نهان‏

         ز بالا و ديدار و آهستگى            ز بايستگى هم ز شايستگى‏

          دل زال يكباره ديوانه گشت            خرد دور شد عشق فرزانه گشت‏

         سپهدار تازى سر راستان            بگويد برين بر يكى داستان‏

         كه تا زنده‏ام چرمه جفت منست            خم چرخ گردان نهفت منست‏

         عروسم نبايد كه رعنا شوم            بنزد خردمند رسوا شوم‏

         از انديشگان زال شد خسته دل            بر ان كار بنهاد پيوسته دل‏

         همى بود پيچان دل از گفت گوى            مگر تيره گردد ازين آبروى‏

         همى گشت يك چند بر سر سپهر            دل زال آگنده يك سر بمهر

   ‏

                       

پادشاهى دادن سام زال را

      

جهان ديدگان را ز كشور بخواند            سخنهاى بايسته چندى براند

         چنين گفت با نامور بخردان            كه اى پاك و بيدار دل موبدان‏

         چنين است فرمان هشيار شاه            كه لشكر همى راند بايد براه‏

         سوى گرگساران و مازندران            همى راند خواهم سپاهى گران‏

         بماند بنزد شما اين پسر            كه همتاى جانست و جفت جگر

         دل و جانم ايدر بماند همى            مژه خون دل برفشاند همى‏

         بگاه جوانى و كند آورى            يكى بيهده ساختم داورى‏

         پسر داد يزدان بيانداختم            ز بى‏دانشى ارج نشناختم‏

         گرانمايه سيمرغ برداشتش            همان آفريننده بگماشتش‏

         بپرورد او را چو سرو بلند            مرا خوار بد مرغ را ارجمند

         چو هنگام بخشايش آمد فراز            جهاندار يزدان بمن داد باز

         بدانيد كين زينهار منست            بنزد شما يادگار منست‏

         گراميش داريد و پندش دهيد            همه راه و راى بلندش دهيد

         سوى زال كرد آنگهى سام روى            كه داد و دهش گير و آرام جوى‏

         چنان دان كه زابلستان خان تست            جهان سربسر زير فرمان تست‏

         ترا خان و مان بايد آبادتر            دل دوستداران تو شادتر

         كليد در گنجها پيش تست            دلم شاد و غمگين بكم بيش تست‏

         بسام آنگهى گفت زال جوان            كه چون زيست خواهم من ايدر نوان‏

         جدا پيشتر زين كجا داشتى            مدارم كه آمد گه آشتى‏

         كسى كو ز مادر گنه كار زاد            من آنم سزد گر بنالم ز داد

         گهى زير چنگال مرغ اندرون            چميدن بخاك و چريدن ز خون‏

         كنون دور ماندم ز پروردگار            چنين پروراند مرا روزگار

         ز گل بهره من بجز خار نيست            بدين با جهاندار پيگار نيست‏

         بدو گفت پرداختن دل سزاست            بپرداز و برگوى هرچت هواست‏

         ستاره شمر مرد اختر گراى            چنين زد ترا ز اختر نيك راى‏

         كه ايدر ترا باشد آرامگاه            هم ايدر سپاه و هم ايدر كلاه‏

         گذر نيست بر حكم گردان سپهر            هم ايدر بگسترد بايدت مهر

         كنون گرد خويش اندر آور گروه            سواران و مردان دانش پژوه‏

         بياموز و بشنو ز هر دانشى            كه يابى ز هر دانشى رامشى‏

         ز خورد و ز بخشش مياساى هيچ            همه دانش و داد دادن بسيچ‏

         بگفت اين و برخاست آواى كوس            هوا قيرگون شد زمين آبنوس‏

         خروشيدن زنگ و هندى دراى            بر آمد ز دهليز پرده سراى‏

         سپهبد سوى جنگ بنهاد روى            يكى لشكرى ساخته جنگجوى‏

         بشد زال با او دو منزل براه            بدان تا پدر چون گذارد سپاه‏

         پدر زال را تنگ در بر گرفت            شگفتى خروشيدن اندر گرفت‏

         بفرمود تا باز گردد ز راه            شود شادمان سوى تخت و كلاه‏

         بيامد پر انديشه دستان سام            كه تا چون زيد تا بود نيك نام‏

         نشست از بر نامور تخت عاج            بسر بر نهاد آن فروزنده تاج‏

         ابا ياره و گرزه گاوسر            ابا طوق زرّين و زرّين كمر

         ز هر كشورى موبدانرا بخواند            پژوهيد هر كار و هر چيز راند

         ستاره‏شناسان و دين‏آوران            سواران جنگى و كين آوران‏

         شب و روز بودند با او بهم            زدندى همى راى بر بيش و كم‏

         چنان گشت زال از بس آموختن            تو گفتى ستاره‏ست از افروختن‏

         براى و بدانش بجايى رسيد            كه چون خويشتن در جهان كس نديد

         بدين سان همى گشت گردان سپهر            ابر سام و بر زال گسترده مهر

   ‏

                       

بازگشتن زال به زابلستان

          بفرمود پس شاه با موبدان            ستاره شناسان و هم بخردان‏

         كه جويند تا اختر زال چيست            بران اختر از بخت سالار كيست‏

         چو گيرد بلندى چه خواهد بدن            همى داستان از چه خواهد زدن‏

         ستاره‏شناسان هم اندر زمان            از اختر گرفتند پيدا نشان‏

        بگفتند با شاه ديهيم دار            كه شادان بزى تا بود روزگار

         كه او پهلوانى بود نامدار            سرافراز و هشيار و گرد و سوار

         چو بشنيد شاه اين سخن شاد شد            دل پهلوان از غم آزاد شد

         يكى خلعتى ساخت شاه زمين            كه كردند هر كس بدو آفرين‏

         از اسپان تازى بزرّين ستام            ز شمشير هندى بزرّين نيام‏

         ز دينار و خز و ز ياقوت و زر            ز گستردنيهاى بسيار مر

         غلامان رومى بديباى روم            همه گوهرش پيكر و زرش بوم‏

         زبرجد طبقها و پيروزه جام            چه از زرّ سرخ و چه از سيم خام‏

         پر از مشك و كافور و پر زعفران            همه پيش بردند فرمان بران‏

         همان جوشن و ترگ و برگستوان            همان نيزه و تير و گرز گران‏

         همان تخت پيروزه و تاج زر            همان مهر ياقوت و زرّين كمر

         و زان پس منوچهر عهدى نوشت            سراسر ستايش بسان بهشت‏

         همه كابل و زابل و ماى و هند            ز درياى چين تا بدرياى سند

         ز زابلستان تا بدان روى بست            بنوّى نوشتند عهدى درست‏

         چو اين عهد و خلعت بياراستند            پس اسپ جهان پهلوان خواستند

         چو اين كرده شد سام بر پاى خاست            كه اى مهربان مهتر داد و راست‏

         ز ماهى بر انديشه تا چرخ ماه            چو تو شاه ننهاد بر سر كلاه‏

         بمهر و بداد و بخوى و خرد            زمانه همى از تو رامش برد

         همه گنج گيتى بچشم تو خوار            مبادا ز تو نام تو يادگار

         فرود آمد و تخت را داد بوس            ببستند بر كوهه پيل كوس‏

         سوى زابلستان نهادند روى            نظاره برو بر همه شهر و كوى‏

         چو آمد بنزديكى نيمروز            خبر شد ز سالار گيتى فروز

         بياراسته سيستان چون بهشت            گلش مشك سارا بد و زرّ خشت‏

          بسى مشك و دينار بر ريختند            بسى زعفران و درم بيختند

         يكى شادمانى بد اندر جهان            سراسر ميان كهان و مهان‏

         هر آنجا كه بد مهترى نامجوى            ز گيتى سوى سام بنهاد روى‏

         كه فرخنده بادا پى‏ء اين جوان            برين پاك دل نامور پهلوان‏

         چو بر پهلوان آفرين خواندند            ابر زال زر گوهر افشاندند

         نشست آنگهى سام با زيب و جام            همى داد چيز و همى راند كام‏

         كسى كو بخلعت سزاوار بود            خردمند بود و جهاندار بود

          بر اندازه‏شان خلعت آراستند            همه پايه برترى خواستند

        

      

   ‏

                       

آگه شدن منوچهر از كار سام و زال زر

يكايك بشاه آمد اين آگهى            كه سام آمد از كوه با فرهى‏

         بدان آگهى شد منوچهر شاد            بسى از جهان آفرين كرد ياد

         بفرمود تا نوذر نامدار            شود تازيان پيش سام سوار

         كند آفرين كيانى بر اوى            بدان شادمانى كه بگشاد روى‏

         بفرمايدش تا سوى شهريار            شود تا سخنها كند خواستار

         ببيند يكى روى دستان سام            بديدار ايشان شود شادكام‏

         وزين جا سوى زابلستان شود            بر آيين خسرو پرستان شود

         چو نوذر بر سام نيرم رسيد            يكى نو جهان پهلوان را بديد

         فرود آمد از باره سام سوار            گرفتند مر يكدگر را كنار

         ز شاه و ز گردان بپرسيد سام            از يشان بدو داد نوذر پيام‏

         چو بشنيد پيغام شاه بزرگ            زمين را ببوسيد سام سترگ‏

         دوان سوى درگاه بنهاد روى            چنانكش بفرمود ديهيم جوى‏

         چو آمد بنزديكى شهريار            سپهبد پذيره شدش از كنار

         درفش منوچهر چون ديد سام            پياده شد از باره بگذارد گام‏

         منوچهر فرمود تا بر نشست            مر آن پاك دل گرد خسرو پرست‏

         سوى تخت و ايوان نهادند روى            چه ديهيم دار و چه ديهيم جوى‏

         منوچهر بر گاه بنشست شاد            كلاه بزرگى بسر بر نهاد

         بيك دست قارن بيك دست سام            نشستند روشن‏دل و شادكام‏

         پس آراسته زال را پيش شاه            بزرّين عمود و بزرّين كلاه‏

         گرازان بياورد سالار بار            شگفتى بماند اندر و شهريار

         بران برز بالاى آن خوب چهر            تو گفتى كه آرام جانست و مهر

          چنين گفت مر سام را شهريار            كه از من تو اين را بزنهار دار

         بخيره ميازارش از هيچ روى            بكس شادمانه مشو جز بدوى‏

         كه فرّ كيان دارد و چنگ شير            دل هوشمندان و آهنگ شير

         پس از كار سيمرغ و كوه بلند            و زان تا چرا خوار شد ارجمند

         يكايك همه سام با او بگفت            هم از آشكارا هم اندر نهفت‏

         و ز افگندن زال بگشاد راز            كه چون گشت با او سپهر از فراز

         سرانجام گيتى ز سيمرغ و زال            پر از داستان شد ببسيار سال‏

         برفتم بفرمان گيهان خداى            بالبرز كوه اندر آن زشت جاى‏

         يكى كوه ديدم سر اندر سحاب            سپهريست گفتى ز خارا بر آب‏

         برو بر نشيمى چو كاخ بلند            ز هر سو برو بسته راه گزند

         بدو اندرون بچّه مرغ و زال            تو گفتى كه هستند هر دو همال‏

         همى بوى مهر آمد از باد اوى            بدل راحت آمد هم از ياد اوى‏

         ابا داور راست گفتم براز            كه اى آفريننده بى‏نياز

         رسيده بهر جاى برهان تو            نگردد فلك جز بفرمان تو

         يكى بنده‏ام با تنى پر گناه            بپيش خداوند خورشيد و ماه‏

         اميدم ببخشايش تست بس            بچيزى دگر نيستم دسترس‏

         تو اين بنده مرغ پرورده را            بخوارى و زارى بر آورده را

         همى پرّ پوشد بجاى حرير            مزد گوشت هنگام پستان شير

         ببد مهرى من روانم مسوز            بمن باز بخش و دلم بر فروز

         بفرمان يزدان چو اين گفته شد            نيايش همان گه پذيرفته شد

         بزد پرّ سيمرغ و بر شد بابر            همى حلقه زد بر سر مرد گبر

         ز كوه اندر آمد چو ابر بهار            گرفته تن زال را بر كنار

         بپيش من آورد چون دايه‏اى            كه در مهر باشد و را مايه‏اى‏

         من آوردمش نزد شاه جهان            همه آشكاراش كردم نهان‏

        

      

   ‏

                       

خواب ديدن سام از چگونگى كار پسر

          شبى از شبان داغ دل خفته بود            ز كار زمانه بر آشفته بود

         چنان ديد در خواب كز هندوان            يكى مرد بر تازى اسپ دوان‏

         و را مژده دادى بفرزند او            بران برز شاخ برومند او

         چو بيدار شد موبدان را بخواند            ازين در سخن چند گونه براند

         چه گوييد گفت اندرين داستان            خردتان برين هست همداستان‏

         هر آن كس كه بودند پير و جوان            زبان برگشادند بر پهلوان‏

         كه بر سنگ و بر خاك شير و پلنگ            چه ماهى بدريا درون با نهنگ‏

         همه بچه را پروراننده‏اند            ستايش بيزدان رساننده‏اند

         تو پيمان نيكى دهش بشكنى            چنان بى‏گنه بچه را بفگنى‏

         بيزدان كنون سوى پوزش گراى            كه اويست بر نيكوئى رهنماى‏

         چو شب تيره شد راى خواب آمدش            از انديشه دل شتاب آمدش‏

         چنان ديد در خواب كز كوه هند            درفشى بر افراشتندى بلند

         جوانى پديد آمدى خوب روى            سپاهى گران از پس پشت اوى‏

         بدست چپش بر يكى موبدى            سوى راستش نامور بخردى‏

         يكى پيش سام آمدى زان دو مرد            زبان برگشادى بگفتار سرد

         كه اى مرد بى‏باك ناپاك راى            دل و ديده شسته ز شرم خداى‏

         ترا دايه گر مرغ شايد همى            پس اين پهلوانى چه بايد همى‏

         گر آهوست بر مرد موى سپيد            ترا ريش و سر گشت چون خنگ بيد

         پس از آفريننده بيزار شو            كه در تنت هر روز رنگيست نو

         پسر گر بنزديك تو بود خوار            كنون هست پرورده كردگار

         كزو مهربانتر ورا دايه نيست            ترا خود بمهر اندرون مايه نيست‏

         بخواب اندرون بر خروشيد سام            چو شير ژيان كاندر آيد بدام‏

         چو بيدار شد بخردانرا بخواند            سران سپه را همه بر نشاند

         بيامد دمان سوى آن كوهسار            كه افگندگان را كند خواستار

         سر اندر ثريّا يكى كوه ديد            كه گفتى ستاره بخواهد كشيد

         نشيمى ازو بر كشيده بلند            كه نايد ز كيوان برو بر گزند

         فرو برده از شيز و صندل عمود            يك اندر دگر ساخته چوب عود

         بدان سنگ خارا نگه كرد سام            بدان هيبت مرغ و هول كنام‏

         يكى كاخ بد تارك اندر سماك            نه از دست رنج و نه از آب و خاك‏

         ره بر شدن جست و كى بود راه            دد و دام را بر چنان جايگاه‏

         ابر آفريننده كرد آفرين            بماليد رخسارگان بر زمين‏

         همى گفت كاى برتر از جايگاه            ز روشن روان و ز خورشيد و ماه‏

         گرين كودك از پاك پشت منست            نه از تخم بد گوهر آهرمنست‏

         ازين بر شدن بنده را دست گير            مرين پر گنه را تو اندر پذير

         چنين گفت سيمرغ با پور سام            كه اى ديده رنج نشيم و كنام‏

         پدر سام يل پهلوان جهان            سر افرازتر كس ميان مهان‏

         بدين كوه فرزند جوى آمدست            ترا نزد او آب روى آمدست‏

         روا باشد اكنون كه بر دارمت            بى‏آزار نزديك او آرمت‏

         بسيمرغ بنگر كه دستان چه گفت            كه سير آمدستى همانا ز جفت‏

         نشيم تو رخشنده گاه منست            دو پرّ تو فرّ كلاه منست‏

         چنين داد پاسخ كه گر تاج و گاه            ببينى و رسم كيانى كلاه‏

         مگر كاين نشيمت نيايد بكار            يكى آزمايش كن از روزگار

         ابا خويشتن بر يكى پرّ من            خجسته بود سايه فرّ من‏

         گرت هيچ سختى بروى آورند            ور از نيك و بد گفت و گوى آورند

         بر آتش بر افگند يكى پرّ من            ببينى هم اندر زمان فرّ من‏

         كه در زير پرّت بپرورده‏ام            ابا بچّگانت بر آورده‏ام‏

         همان گه بيايم چو ابر سياه            بى‏آزارت آرم بدين جايگاه‏

         فرامش مكن مهر دايه ز دل            كه در دل مرا مهر تو دلگسل‏

         دلش كرد پدرام و بر داشتش            گرازان بابر اندر افراشتش‏

         ز پروازش آورد نزد پدر            رسيده بزير برش موى سر

         تنش پيلوار و برخ چون بهار            پدر چون بديدش بناليد زار

         فرو برد سر پيش سيمرغ زود            نيايش همى بآفرين بر فزود

         سراپاى كودك همى بنگريد            همى تاج و تخت كئى را سزيد

         برو بازوى شير و خورشيد روى            دل پهلوان دست شمشير جوى‏

         سپيدش مژه ديدگان قيرگون            چو بسّد لب و رخ بمانند خون‏

         دل سام شد چون بهشت برين            بر آن پاك فرزند كرد آفرين‏

         بمن اى پسر گفت دل نرم كن            گذشته مكن ياد و دل گرم كن‏

         منم كمترين بنده يزدان پرست            از آن پس كه آوردمت باز دست‏

         پذيرفته‏ام از خداى بزرگ            كه دل بر تو هرگز ندارم سترگ‏

         بجويم هواى تو از نيك و بد            ازين پس چه خواهى تو چونان سزد

         تنش را يكى پهلوانى قباى            بپوشيد و از كوه بگزارد پاى‏

         فرود آمد از كوه و بالاى خواست            همان جامه خسرو آراى خواست‏

         سپه يك سره پيش سام آمدند            گشاده دل و شادكام آمدند

         تبيره زنان پيش بردند پيل            بر آمد يكى گرد مانند نيل‏

         خروشيدن كوس با كرّ ناى            همان زنگ زرين و هندى دراى‏

         سواران همه نعره بر داشتند            بدان خرّمى راه بگذاشتند

         چو اندر هوا شب علم برگشاد            شد آن روى روميش زنگى نژاد

         بران دشت هامون فرود آمدند            بخفتند و يكبار دم بر زدند

         چو بر چرخ گردان درفشنده شيد            يكى خيمه زد از حرير سپيد

         بشادى بشهر اندرون آمدند            ابا پهلوانى فزون آمدند

      

   ‏

                       

گفتار اندر زادن زال

          كنون پر شگفتى يكى داستان            بپيوندم از گفته باستان‏

         نگه كن كه مر سام را روزگار            چه بازى نمود اى پسر گوش دار

         نبود ايچ فرزند مر سام را            دلش بود جوينده كام را

         نگارى بد اندر شبستان اوى            ز گلبرگ رخ داشت و ز مشك موى‏

         از آن ماهش امّيد فرزند بود            كه خورشيد چهر و برومند بود

         ز سام نريمان همو بار داشت            ز بار گران تنش آزار داشت‏

         ز مادر جدا شد بر ان چند روز            نگارى چو خورشيد گيتى فروز

         بچهره چنان بود تابنده شيد            و ليكن همه موى بودش سپيد

         پسر چون ز مادر بران گونه زاد            نكردند يك هفته بر سام ياد

         شبستان آن نامور پهلوان            همه پيش آن خرد كودك نوان‏

         كسى سام يل را نيارست گفت            كه فرزند پير آمد از خوب جفت‏

         يكى دايه بودش بكردار شير            بر پهلوان اندر آمد دلير

         كه بر سام يل روز فرخنده باد            دل بدسگالان او كنده باد

         پس پرده تو در اى نامجوى            يكى پور پاك آمد از ماه روى‏

         تنش نقره سيم و رخ چون بهشت            برو بر نبينى يك اندام زشت‏

         از آهو همان كش سپيدست موى            چنين بود بخش تو اى نامجوى‏

         فرود آمد از تخت سام سوار            بپرده در آمد سوى نوبهار

         چو فرزند را ديد مويش سپيد            ببود از جهان سر بسر نااميد

         سوى آسمان سر بر آورد راست            ز دادآور آنگاه فرياد خواست‏

         كه اى برتر از كژى و كاستى            بهى زان فزايد كه تو خواستى‏

         اگر من گناهى گران كرده‏ام            و گر كيش آهرمن آورده‏ام‏

         بپوزش مگر كردگار جهان            بمن بر ببخشايد اندر نهان‏

         بپيچد همى تيره جانم ز شرم            بجوشد همى در دلم خون گرم‏

         چو آيند و پرسند گردنكشان            چه گويم ازين بچّه بدنشان‏

         چه گويم كه اين بچّه ديو چيست            پلنگ و دو رنگست و گرنه پريست‏

         ازين ننگ بگذارم ايران زمين            نخواهم برين بوم و بر آفرين‏

         بفرمود پس تاش برداشتند            از آن بوم و بر دور بگذاشتند

         بجائى كه سيمرغ را خانه بود            بدان خانه اين خرد بيگانه بود

         نهادند بر كوه و گشتند باز            بر آمد برين روزگارى دراز

          چنان پهلوان زاده بى‏گناه            ندانست رنگ سپيد از سياه‏

         پدر مهر و پيوند بفگند خوار            جفا كرد بر كودك شيرخوار

         يكى داستان زد برين نرّه شير            كجا بچه را كرده بد شير سير

         كه گر من ترا خون دل دادمى            سپاس ايچ بر سرت ننهادمى‏

         كه تو خود مرا ديده و هم دلى            دلم بگسلد گر ز من بگسلى‏

         چو سيمرغ را بچه شد گرسنه            بپرواز بر شد دمان از بنه‏

         يكى شير خواره خروشنده ديد            زمين را چو درياى جوشنده ديد

         ز خاراش گهواره و دايه خاك            تن از جامه دور و لب از شير پاك‏

         بگرد اندرش تيره خاك نژند            بسر برش خورشيد گشته بلند

         پلنگش بدى كاشكى مام و باب            مگر سايه‏اى يافتى ز آفتاب‏

         فرود آمد از ابر سيمرغ و چنگ            بزد بر گرفتش از آن گرم سنگ‏

         ببردش دمان تا بالبرز كوه            كه بودش بدانجا كنام و گروه‏

         سوى بچگان برد تا بشكرند            بدان ناله زار او ننگرند

         ببخشود يزدان نيكى دهش            كجا بودنى داشت اندر بوش‏

         نگه كرد سيمرغ با بچگان            بران خرد خون از دو ديده چكان‏

         شگفتى برو بر فگندند مهر            بماندند خيره بدان خوب چهر

         شكارى كه نازكتر آن برگزيد            كه بى‏شير مهمان همى خون مزيد

         بدين گونه تا روزگارى دراز            بر آورد داننده بگشاد راز

         چو آن كودك خرد پر مايه گشت            بر آن كوه بر روزگارى گذشت‏

         يكى مرد شد چون يكى زاد سرو            برش كوه سيمين ميانش چو غرو

         نشانش پراگنده شد در جهان            بد و نيك هرگز نماند نهان‏

         بسام نريمان رسيد آگهى            از آن نيك پى پور با فرهى‏

      

   ‏

                       

پادشاهى منوچهر صد و بيست سال بود

      

منوچهر يك هفته با درد بود            دو چشمش پر آب و رخش زرد بود

         بهشتم بيامد منوچهر شاه            بسر بر نهاد آن كيانى كلاه‏

         همه پهلوانان روى زمين            برو يك سره خواندند آفرين‏

         چو ديهيم شاهى بسر بر نهاد            جهان را سراسر همه مژده داد

         بداد و بآيين و مردانگى            بنيكى و پاكى و فرزانگى‏

         منم گفت بر تخت گردان سپهر            همم خشم و جنگست و هم داد و مهر

         زمين بنده و چرخ يار منست            سر تاج داران شكار منست‏

         همم دين و هم فرّه ايزديست            همم بخت نيكى و هم بخرديست‏

         شب تار جوينده كين منم            همان آتش تيز بر زين منم‏

         خداوند شمشير و زرّينه كفش            فرازنده كاويانى درفش‏

         فروزنده ميغ و برنده تيغ            بجنگ اندرون جان ندارم دريغ‏

         گه بزم دريا دو دست منست            دم آتش از بر نشست منست‏

         بدان راز بد دست كوته كنم            زمين را بكين رنگ ديبه كنم‏

         گراينده گرز و نماينده تاج            فروزنده ملك بر تخت عاج‏

         ابا اين هنرها يكى بنده‏ام            جهان آفرين را پرستنده‏ام‏

         همه دست بر روى گريان زنيم            همه داستانها ز يزدان زنيم‏

         كز و تاج و تختست ازويم سپاه            ازويم سپاس و بدويم پناه‏

         براه فريدون فرخ رويم            نيامان كهن بود گر ما نويم‏

         هر آن كس كه در هفت كشور زمين            بگردد ز راه و بتابد ز دين‏

         نماينده رنج درويش را            زبون داشتن مردم خويش را

         بر افراختن سر ببيشى و گنج            برنجور مردم نماينده رنج‏

         همه نزد من سر بسر كافرند            و ز آهرمن بدكنش بدترند

         هر آن كس كه او جز برين دين بود            ز يزدان و از منش نفرين بود

         و زان پس بشمشير يازيم دست            كنم سر بسر كشور و مرز پست‏

         همه پهلوانان روى زمين            منوچهر را خواندند آفرين‏

         كه فرّخ نياى تو اى نيكخواه            ترا داد شاهى و تخت و كلاه‏

         ترا باد جاويد تخت ردان            همان تاج و هم فرّه موبدان‏

         دل ما يكايك بفرمان تست            همان جان ما زير پيمان تست‏

         جهان پهلوان سام بر پاى خاست            چنين گفت كاى خسرو داد راست‏

         ز شاهان مرا ديده بر ديدنست            ز تو داد و ز ما پسنديدنست‏

         پدر بر پدر شاه ايران توئى            گزين سواران و شيران توئى‏

         ترا پاك يزدان نگه‏دار باد            دلت شادمان بخت بيدار باد

         تو از باستان يادگار منى            بتخت كئى بر بهار منى‏

         برزم اندرون شير پاينده‏اى            ببزم اندرون شيد تابنده‏اى‏

         زمين و زمان خاك پاى تو باد            همان تخت پيروزه جاى تو باد

         تو شستى بشمشير هندى زمين            بارام بنشين و رامش گزين‏

         ازين پس همه نوبت ماست رزم            ترا جاى تخت است و شادى و بزم‏

         شوم گرد گيتى بر آيم يكى            ز دشمن ببند آورم اندكى‏

         مرا پهلوانى نياى تو داد            دلم را خرد مهر و راى تو داد

         برو آفرين كرد بس شهريار            بسى دادش از گوهر شاهوار

         چو از پيش تختش گرازيد سام            پسش پهلوانان نهادند گام‏

         خراميد و شد سوى آرامگاه            همى كرد گيتى بآيين و راه‏

   ‏

                       

گفتار اندر مردن فريدون

      

چو اين كرده شد روز برگشت بخت            بپژمرد برگ كيانى درخت‏

         كرانه گزيد از بر تاج و گاه            نهاده بر خود سر هر سه شاه‏

         پر از خون دل و پر ز گريه دو روى            چنين تا زمانه سر آمد بروى‏

         فريدون شد و نام از و ماند باز            بر آمد برين روزگار دراز

         همان نيكنامى به و راستى            كه كرد اى پسر سود بر كاستى‏

         منوچهر بنهاد تاج كيان            بزنّار خونين ببستش ميان‏

         بر آيين شاهان يكى دخمه كرد            چه از زرّ سرخ و چه از لاژورد

         نهادند زير اندرش تخت عاج            بياويختند از بر عاج تاج‏

         بپدرود كردنش رفتند پيش            چنانچون بود رسم آيين و كيش‏

         در دخمه بستند بر شهريار            شد آن ارجمند از جهان زار و خوار

         جهانا سراسر فسوسى و باد            بتو نيست مرد خردمند شاد

   ‏

                       

فرستادن سر سلم را به نزد فريدون

      

          سوى دژ فرستاد شيروى را            جهان ديده مرد جهانجوى را

         بفرمود كان خواسته برگراى            نگه كن همه هر چه يابى بجاى‏

         بپيلان گردونكش آن خواسته            بدرگاه شاه آور آراسته‏

         بفرمود تا كوس رويين و ناى            زدند و فرو هشت پرده سراى‏

         سپه را ز دريا بهامون كشيد            ز هامون سوى آفريدون كشيد

         چو آمد بنزديك تميشه باز            نيارا بديدار او بد نياز

         بر آمد ز در ناله كرّ ناى            سراسر بجنبيد لشكر ز جاى‏

         همه پشت پيلان ز پيروزه تخت            بياراست سالار پيروز بخت‏

         چه با مهد زرّين بديباى چين            بگوهر بياراسته همچنين‏

         چه با گونه گونه درفشان درفش            جهانى شده سرخ و زرد و بنفش‏

         ز درياى گيلان چو ابر سياه            دُمادُم بسارى رسيد آن سپاه‏

         چو آمد بنزديك شاه آن سپاه            فريدون پذيره بيامد براه‏

         همه گيل مردان چو شير يله            ابا طوق زرين و مشكين كله‏

         پس پشت شاه اندر ايرانيان            دليران و هر يك چو شير ژيان‏

         بپيش سپاه اندرون پيل و شير            پس ژنده پيلان يلان دلير

         درفش درفشان چو آمد پديد            سپاه منوچهر صف بر كشيد

         پياده شد از باره سالار نو            درخت نو آيين پر از بار نو

         زمين را ببوسيد و كرد آفرين            بران تاج و تخت و كلاه و نگين‏

         فريدونش فرمود تا بر نشست            ببوسيد و بسترد رويش بدست‏

         پس آنگه سوى آسمان كرد روى            كه اى دادگر داور راستگوى‏

         تو گفتى كه من دادگر داورم            بسختى ستم ديده را ياورم‏

         همم داد دادى و هم داورى            همم تاج دادى هم انگشترى‏

         بفرمود پس تا منوچهر شاه            نشست از بر تخت زر با كلاه‏

         سپهدار شيروى با خواسته            بدرگاه شاه آمد آراسته‏

         بفرمود پس تا منوچهر شاه            ببخشيد يك سر همه با سپاه‏

   ‏

                       

گريختن سلم و كشته شدن او به دست منوچهر

      

تهى شد ز كينه سر كينه‏دار            گريزان همى رفت سوى حصار

         پس اندر سپاه منوچهر شاه            دمان و دنان بر گرفتند راه‏

        چو شد سلم تا پيش دريا كنار            نديد آنچه كشتى بر آن رهگذار

         چنان شد ز بس كشته و خسته دشت            كه پوينده را راه دشوار گشت‏

         پر از خشم و پر كينه سالار نو            نشست از بر چرمه تيز رو

         بيفگند بر گستوان و بتاخت            بگرد سپه چرمه اندر نشاخت‏

         رسيد آنگهى تنگ در شاه روم            خروشيد كاى مرد بيداد شوم‏

         بكشتى برادر ز بهر كلاه            كله يافتى چند پوئى براه‏

         كنون تاجت آوردم اى شاه و تخت            ببار آمد آن خسروانى درخت‏

         ز تاج بزرگى گريزان مشو            فريدونت گاهى بياراست نو

         درختى كه پروردى آمد ببار            بيابى هم اكنون برش در كنار

         اگر بار خارست خود كشته            و گر پرنيانست خود رشته‏

         همى تاخت اسپ اندرين گفت‏گوى            يكايك بتنگى رسيد اندر اوى‏

         يكى تيغ زد زود بر گردنش            بدو نيمه شد خسروانى تنش‏

         بفرمود تا سرش برداشتند            بنيزه بابر اندر افراشتند

         بماندند لشكر شگفت اندر اوى            از ان زور و آن بازوى جنگجوى‏

         همه لشكر سلم همچون رمه            كه بپراگند روزگار دمه‏

         برفتند يك سر گروها گروه            پراگنده در دشت و دريا و كوه‏

         يكى پر خرد مرد پاكيزه مغز            كه بودش زبان پر ز گفتار نغز

         بگفتند تازى منوچهر شاه            شود گرم و باشد زبان سپاه‏

         بگويد كه گفتند ما كهتريم            زمين جز بفرمان او نسپريم‏

         گروهى خداوند بر چارپاى            گروهى خداوند كشت و سراى‏

         سپاهى بدين رزمگاه آمديم            نه بر آرزو كينه خواه آمديم‏

         كنون سر بسر شاه را بنده‏ايم            دل و جان بمهر وى آگنده‏ايم‏

         گرش راى جنگ است و خون ريختن            نداريم نيروى آويختن‏

         سران يك سره پيش شاه آوريم            بر او سر بى‏گناه آوريم‏

         براند هر آن كام كو را هواست            برين بى‏گنه جان ما پادشاست‏

         بگفت اين سخن مرد بسيار هوش            سپهدار خيره بدو داد گوش‏

         چنين داد پاسخ كه من كام خويش            بخاك افگنم بر كشم نام خويش‏

         هر آن چيز كان نز ره ايزديست            از آهرمنى گر ز دست بديست‏

         سراسر ز ديدار من دور باد            بدى را تن ديو رنجور باد

         شما گر همه كينه دار منيد            و گر دوستداريد و يار منيد

         چو پيروزگر دادمان دستگاه            گنه‏كار پيدا شد از بى‏گناه‏

         كنون روز دادست بيداد شد            سران را سر از كشتن آزاد شد

         همه مهر جوئيد و افسون كنيد            ز تن آلت جنگ بيرون كنيد

         خروشى بر آمد ز پرده سراى            كه اى پهلوانان فرخنده راى‏

         ازين پس بخيره مريزيد خون            كه بخت جفا پيشگان شد نگون‏

         همه آلت لشكر و ساز جنگ            ببردند نزديك پور پشنگ‏

         سپهبد منوچهر بنواختشان            بر اندازه بر پايگه ساختشان‏

   ‏